I. ADLİ TATİL NEDİR?
Adli tatil, mahkemelerde görülen yargısal işlem, faaliyet ve duruşmaların kısmen durduğu döneme tekabül etmektedir. Bu noktada ifadelerin özenle seçilmesi ve itinayla kaleme alınması zaruret arz etmektedir. Zira adli tatil günlerinde, adliyeler kapalı olmayıp, aksine suç duyuruları alınmakta ve elbette dava dilekçeleri kabul edilmektedir. Aksi yöndeki algılarla düşünceler doğru olmayıp; adli tatil sürecinde kural olarak duruşma yapılmamakta, adli tatil sürecinde yargısal faaliyetler istinai haller dışında durmakta ve bu sürecin elbette sürelere de etkisi bulunmaktadır. Açıklanan hususların yanı sıra adli tatile ilişkin olarak hukuk yargılamaları, ceza yargılamaları ve idari yargı bakımından farklı kanunlarda önemli düzenlemeler mevcuttur.
II. HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNU YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME
A. Düzenlemenin Yeri
Adli tatil, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 102-104’de düzenleme alanı bulmaktadır.
B. Adli Tatil Ne Zaman Başlamakta ve Ne Zaman Sona Ermektedir?
HMK m. 102 uyarınca; adli tatil, her yıl yirmi temmuzda başlamakta ve otuz bir ağustosta sona ermektedir. Yeni adli yıl, bir eylülde başlamaktadır.
C. Adli Tatilde Görülen Dava ve İşler
HMK m. 103 gereği; ihtiyati tedbir, ihtiyati haciz ve delillerin tespiti gibi geçici hukuki koruma, deniz raporlarının alınması ve dispeçci atanması talepleri ile bunlara karşı yapılacak itirazlar ve diğer başvurular hakkında karar verilmesi; her çeşit nafaka davaları ile soybağı, velayet ve vesayete ilişkin dava ya da işler; nüfus kayıtlarının düzeltilmesi işleri ve davaları; hizmet akdi veya iş sözleşmesi sebebiyle işçilerin açtıkları davalar; ticari defterlerin kaybından dolayı kayıp belgesi verilmesi talepleri ile kıymetli evrakın kaybından doğan iptal işleri; iflas ve konkordato ile sermaye şirketleri ve kooperatiflerin uzlaşma suretiyle yeniden yapılandırılmasına ilişkin işler ve davalar; adli tatilde yapılmasına karar verilen keşifler; tahkim hükümlerine göre, mahkemenin görev alanına giren dava ve işler; çekişmesiz yargı işleri; kanunlarda ivedi olduğu belirtilen veya taraflardan birinin talebi üzerine, mahkemece ivedi görülmesine karar verilen dava ve işler, adli tatilde görülebilmektedir.
Ancak tarafların anlaşması hâlinde veya dava, bir tarafın yokluğunda görülmekte ise, hazır olan tarafın talebi üzerine, belirtilen iş ve davalara bakılması, adli tatilden sonraya bırakılabilmektedir.
Adli tatilde, belirtilenler dışında kalan ve adli tatile tabi olan dava ve işlerle ilgili olarak verilen dava, karşı dava, istinaf ve temyiz dilekçeleri ile bunlara karşı verilen cevap dilekçelerinin ve dosyası işlemden kaldırılan davaları yenileme dilekçelerinin alınması, ilam verilmesi, her türlü tebligat, dosyanın başka bir mahkemeye, bölge adliye mahkemesine veya Yargıtaya gönderilmesi işlemleri de yapılabilmektedir.
D. Adli Tatilde İstinaf ve Yargıtay İncelemeleri
Adli tatile ilişkin HMK m. 102-104 hükümleri, bölge adliye (istinaf) mahkemeleri ile Yargıtay incelemelerinde de uygulanmaktadır.
E. Adli Tatilin Sürelere Etkisi
Adli tatile tabi olan dava ve işlerde, 6100 sayılı HMK’nun tayin ettiği sürelerin bitişinin adli tatil sürecine rastlaması halinde; süreler, ayrıca bir karara gerek olmaksızın adli tatilin bittiği günden itibaren bir hafta uzatılmış sayılmaktadır.
III. CEZA MUHAKEMESİ KANUNU YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME
A. Düzenlemenin Yeri
Adli tatil, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 331. maddesinde düzenleme alanı bulmaktadır.
B. Adli Tatil Ne Zaman Başlamakta ve Ne Zaman Sona Ermektedir?
CMK m. 331 uyarınca; adli tatilde, ceza işlerini gören makam ve mahkemeler, her yıl bir eylülde başlamak üzere, yirmi temmuzdan otuz bir ağustosa kadar çalışmaya ara vermektedir.
C. Adli Tatilde Görülen Dava ve İşler
Soruşturma ile tutuklu işlere ilişkin kovuşturmaların ve ivedi sayılacak diğer hususların tatil süresi içinde ne suretle yerine getirileceği, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nca belirlenmektedir.
D. Adli Tatilde İstinaf ve Yargıtay İncelemeleri
Bölge adliye (istinaf) mahkemeleri ile Yargıtay, adli tatil sürecinde yalnız tutuklu hükümlere ilişkin veya Meşhud Suçların Muhakeme Usulü Kanunu gereğince görülen işlerin incelemelerini yapmaktadır.
E. Adli Tatilin Sürelere Etkisi
Adlî tatile rastlayan süreler işlememekte ve bu süreler, tatilin bittiği günden itibaren üç gün uzatılmış sayılmaktadır.
IV. İDARİ YARGILAMA USULÜ KANUNU YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME
A. Düzenlemenin Yeri
Adli tatil, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 61. ve 62 maddelerinde düzenleme alanı bulmaktadır.
B. Adli Tatil Ne Zaman Başlamakta ve Ne Zaman Sona Ermektedir?
İYUK m. 61/1 uyarınca; bölge idare, idare ve vergi mahkemeleri, her yıl bir eylülde başlamak üzere, yirmi temmuzdan otuz bir ağustosa kadar çalışmaya ara vermektedir. Ancak, yargı çevresine dahil olduğu bölge idare mahkemesinin bulunduğu il merkezi dışında kalan ve sadece bir idare veya bir vergi mahkemesi bulunan yerlerdeki idari yargı mercileri, çalışmaya ara vermeden yararlanamamaktadır. Bu mahkemeler, 62. maddede yer alan nöbetçi mahkemelerin görevlerine ilişkin sınırlamaya tabi olmaksızın görevlerine devam etmektedir.
C. Adli Tatilde Görülen Dava ve İşler
Çalışmaya ara verme süresi içinde; bölge idare mahkemesi başkanının önerisi üzerine, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nca, birden fazla idari yargı mercii olan yerlerde idare veya vergi mahkemeleri başkan ve üyeleri arasından görevlendirilecek yeteri kadar hâkimin katıldığı bir nöbetçi mahkeme; bölge idare mahkemeleri için ise, bölge idare mahkemesi başkanının önerisi üzerine, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nca, tüm daire başkan ve üyeleri arasından görevlendirilecek yeterli sayıda nöbetçi daire kurulmakta ve bu dönemde karşımıza nöbetçi mahkeme çıkmaktadır.
Nöbetçi mahkemenin görevleri, İYUK m. 62’de düzenlenmekte olup; çalışmaya ara verme süresi içinde nöbetçi mahkemede, yürütmenin durdurulmasına ve delillerin tespitine ait işler ile kanunen belli süre içinde karara bağlanması gereken işler görülmektedir.
D. Adli Tatilin Sürelere Etkisi
İYUK’nda yer alan sürelerin bitişinin, çalışmaya ara verme zamanına rastlaması halinde; bu süreler, ara vermenin sona erdiği günü izleyen tarihten itibaren yedi gün uzamış sayılmaktadır.
V. ADLİ TATİLDE İCRA DAİRELERİNİN DURUMU
İcra daireleri mahkeme değildir ve adli tatil, icra dairelerinin iş ve işlemleri yönünden geçerli değildir. Bu sebeple icra daireleri, adli tatil olgusundan etkilenmeksizin icra takiplerini almakta ve icra takip işlemleri ile sair iş ve işlemler yapılmaktadır. Adli tatilin, icra dairelerinin görev alanına giren sürelere etkisi yoktur. Bu süreçte süreler durmamakta ve işlemeye devam etmektedir.
VI. ADLİ TATİL VE ARABULUCULUK BAŞVURULARI
Adli tatilde arabuluculuk başvuruları yapılabilmekte ve arabuluculuk bürolarına yapılan başvurular kabul edilmektedir.
LL.M. Av. Uzm. Arb. AYŞEN GÜZEL