Boşanma davası, sağ eşler arasındaki evlilik birliğinin mahkeme kararı ile sona ermesi amacıyla açılan davadır. Boşanma davası, anlaşmalı boşanma davası ve çekişmeli boşanma davası olmak üzere iki farklı şekilde açılır. Boşanma davasının nasıl açılacağı, davanın “anlaşmalı boşanma” ya da “çekişmeli boşanma” davası olması bağlıdır.
Boşanma davası nasıl açılır? sorusuna, anlaşmalı boşanma davaları için ayrı, çekişmeli boşanma davaları için ayrı yanıt vermek icap eder. Ne var ki, her iki dava türünde de görevli mahkeme müşterektir. İster anlaşmalı boşanma davası söz konusu olsun ister çekişmeli boşanma davası, her iki durumda da aile mahkemesine; aile mahkemesinin kurulmadığı yerlerde ise asliye hukuk mahkemesine başvurulacaktır.
Anlaşmalı Boşanma Davası Nasıl Açılır?
Anlaşmalı boşanma davasında her taraf da boşanmak ister. Ayrıca, anlaşmalı boşanmada taraflar, boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumu hususunda uzlaşma sağlar. Bahse konu davanın nasıl açılacağını ifade etmeden önce, anlaşmalı boşanabilmek için karşılanması gereken şartları sıralayalım. Bu şartlar, 4721 sayılı yürürlükteki Türk Medeni Kanunu md.166/3’te şu şekilde düzenlenmiştir:
- Evlilik en az 1 yıl sürmelidir.
- Eşlerin, boşanma davası için görevli ve yetkili mahkeme birlikte başvurması ya da bir eşin diğer eş tarafından açtığı boşanma davasını kabul etmesi gerekir.
- Hakim, tarafları bizzat dinledikten sonra iradelerini serbestçe açıkladığına kanaat getirmelidir.
- Hakim, boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilen düzenlemeyi uygun bulmalıdır.
Anlaşmalı boşanma davası açmak isteyen taraflar, herhangi bir adliyenin aile mahkemesine başvurabilir. Anılan davada yetkili mahkemenin belirlenmesi bakımından tarafların ikametgahının herhangi bir önemi yoktur. Dolayısıyla, taraflar uygun buldukları herhangi bir adliyenin aile mahkemesine müracaat etmek suretiyle anlaşmalı boşanma davası açabilir.
Anlaşmalı boşanma davası, yargılama usulü bakımından çekişmeli boşanma davasından ayrılır. Karşı tarafa tebligat gönderme, cevap dilekçesi veya ön inceleme aşaması gibi çekişmeli boşanma davasında uygulanan aşamalara yer verilmez; doğrudan duruşma günü tayin edilir. Bu nedenle, anlaşmalı boşanma davaları çekişmeli boşanma davalarına kıyasla çok daha kısa sürede tamamlanır.
Anlaşmalı Boşanma Davasında Görevli – Yetkili Mahkeme
Aile hukukunun inceleme alanına giren davalar, aile mahkemesi marifetiyle incelenir ve karara bağlanır. Anlaşmalı boşanma davası da aile hukukunun inceleme alanına giren davalar arasında yer aldığından aile mahkemesinde açılır. Fakat, söz konusu davaya, aile mahkemesinin kurulmadığı yerlerde aile mahkemesi sıfatıyla asliye hukuk mahkemesi bakar.
Anlaşmalı boşanma davasında yetkili mahkeme ise tarafların belirlediği herhangi bir adliyenin aile mahkemesidir. Dolayısıyla, anlaşmalı boşanmak için 4721 sayılı Kanun’da aranan şartları karşılayan taraflar, uygun gördükleri herhangi bir adliyenin aile mahkemesine müracaat edebilir ve anlaşmalı boşanma istemiyle dava açabilir.
Çekişmeli Boşanma Davası Nasıl Açılır?
Çekişmeli boşanma davası, boşanmak isteyen taraflar arasında boşanma esas teşkil eden vakıaların çekişmeli olduğu dava türüdür. Bir diğer ifadeyle, boşanmanın mali sonuçları veya çocukların durumu hakkında uzlaşamayan taraflar, boşanma davası dilekçesiyle aile mahkemesine başvurabilir ve çekişmeli boşanma davası açabilir.
Çekişmeli boşanma davası, 4721 sayılı Kanun’un 161 ila 166’ıncı maddeleri arasında düzenlenen boşanma sebeplerinden herhangi birine dayanılarak açılabilir. Anılan Kanun’da ifade edilen bir boşanma sebebine dayanmaksızın çekişmeli boşanma davası açılamaz. Bu bakımdan, boşanma davasında ileri sürülebilecek boşanma sebeplerini ifade etmek icap eder.
Boşanma Sebepleri
Boşanma sebepleri, 4721 sayılı yürürlükteki Türk Medeni Kanunu’nun 161 ila 166’ıncı maddelerinde düzenlemiştir. Kanun koyucu, boşanma sebeplerini düzenlerken, özel boşanma sebepleri ve genel boşanma sebepleri olmak üzere ikili ayrıma gitmiştir. Şimdi, boşanmanın genel sebeplerini ve boşanmanın özel sebeplerini izah edelim. Genel boşanma sebepleri şunlardır:
- Evlilik birliğinin temelinden sarsılması,
- Eşlerin anlaşması,
- Ortak hayatın yeniden kurulamaması.
Özel boşanma sebepleri ise şunlardır:
- Zina,
- Hayata kast veya pek kötü ya da onur kırıcı davranış,
- Küçük düşürücü suç işleme veya haysiyetsiz hayat sürme,
- Terk,
- Akıl hastalığı.
Çekişmeli Boşanma Davasında Görevli – Yetkili Mahkeme
Çekişmeli boşanma davasına görevli mahkeme aile mahkemesidir. Aile mahkemesi bulunmayan yerlerde ise asliye hukuk mahkemesi görevlidir. Çekişmeli boşanma davasında yetkili mahkeme ise birtakım yetki kurallarına göre tespit edilir. Buna göre, çekişmeli boşanma davasına bakmaya yetkili mahkeme belirlenirken esas alınacak yetki kuralları şunlardır:
- Davalının yerleşim yeri mahkemesi,
- Davacının yerleşim yeri mahkemesi,
- Tarafların son 6 aydan bu yana ikamet ettikleri yer mahkemesi,
Yetkili mahkemelerdir.