Fazla çalışmanın tanımı İş Kanununda[1] yapılmıştır. Buna göre; İş Kanununda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırk beş saati aşan çalışmalar fazla çalışma ya da diğer bir deyişle fazla mesai olarak tanımlanmıştır[2]. İşverenin, işçiye fazla mesai yaptırabilmesi için işçinin, onayının alınması gereklidir[3].[4]
Kanun`da; fazla çalışmaların ne şekilde uygulanacağının yönetmelikle belirleneceği belirtilmiştir[5]. Söz konusu yönetmelikte de işçinin fazla çalışmaya dair onayının alınmasına ilişkin değişiklik yapılmıştır.
FAZLA ÇALIŞMA ONAYININ ALINMASINDA NASIL BİR UYGULAMA SÖZ KONUSUDUR?
Konuya ilişkin düzenleme içeren Yönetmeliğin[6] önceki halinde; “Fazla çalışma ihtiyacı olan işverence bu onay her yıl başında işçilerden yazılı olarak alınır ve işçi özlük dosyasında saklanır. ” düzenlemesi mevcuttu. Bu doğrultuda işçiye fazla mesai yaptırmak isteyen işveren, her yıl başında işçiden yazılı onay almaktaydı. Ancak konuya ilişkin olarak Yönetmelite değişiklik yapılmıştır.
Getirilen düzenlemede; “Fazla çalışma ihtiyacı olan işverence bu onay iş sözleşmesinin yapılması esnasında ya da bu ihtiyaç ortaya çıktığında alınır ve işçi özlük dosyasında saklanır. Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapmak istemeyen işçi verdiği onayı otuz gün önceden işverene yazılı olarak bildirimde bulunmak kaydıyla geri alabilir. ” denilmiştir[7].
Görüldüğü üzere söz konusu değişiklik ile birlikte işverenin, işçiden fazla çalışmaya ilişkin bir kez onay alması yeterli olup, her yıl bu iznin alınması gereği ortadan kalkmıştır. Bu düzenlemeden sonra işçinin, fazla çalışma yapmak istememesi halinde bunu işverenine en az otuz gün önce yazılı olarak bildirmesi gereklidir. Ki bakıldığında söz konusu değişikliğin işçinin aleyhine olduğu açıktır. Çünkü işçinin, böyle bir bildirim yapması işten olma korkusuyla çok kez mümkün olmayacaktır.
PEKİ BU DÜZENLEME HANGİ TARİHTEN SONRA İMZALANAN YA DA YENİLENEN SÖZLEŞMELER İÇİN GEÇERLİDİR?
Söz konusu düzenleme konuya ilişkin değişiklik getiren yönetmeliğe göre 25.08.2017`den itibaren imzalanan ya da yenilenen sözleşmeler açısından geçerlidir[8].
İŞÇİNİN FAZLA MESAİYE KALMAMASI DURUMUNDA İŞVERENİN HAKLI FESİH HAKKI VAR MIDIR?
Fazla mesaiye ilişkin onayın en önemli etkilerinden biri de iş akdinin feshinde kendini göstermektedir. İşçi, fazla çalışma yapmaya ilişkin yazılı onayı alınmasına rağmen haklı bir nedeni olmadan fazla mesaiye kalmaktan imtina etmesi halinde işverenin iş akdini haklı sebeple feshetme hakkı söz konusu olabilir.
Av. Erdoğan KAYA
İletişim adresi: www.gurselavukatlik.com
[1] 4857 s. İş Kanunu.
[2] 4857 s. İş Kanunu md. 41. Maddede yeraltında maden işlerinde çalışan işçilerin haftalık normal çalışma süresinin 37,5 saat olduğu belirtilmiştir. Kanunun 42 nci ve 43 üncü maddelerinde sayılan hâller dışında yer altında maden işlerinde çalışan işçilere fazla çalışma yaptırılamaz.
[3] 4857 s. İş Kanunu md. 41.
[4] 4857 s. İş Kanunu`nun 42 ve 43 ncü maddelerinde geçen zorunlu nedenlerle veya olağanüstü durumlarda yapılan fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma için bu onay aranmaz(İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği).
[5] 4857 s. İş Kanunu md. 41.
[6] İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği md. 9.
[7] İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma Ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik md. 3.
[8] İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma Ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik md. 4.