Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) yüksek rapor parası almak için usulsüzlük yapanların cezasını 4/a ve 4/b kapsamında çalışan milyonlarca kişi çekecek. Bazı kişilerin hastalık veya doğum izninde yüksek rapor parası alabilmek için bu amaçla kurulmuş naylon şirketler aracılığıyla üç ay yüksek prim ödediğinin tespit edilmesi üzerine kanunda değişiklik yapıldı. Kanun değişikliği 22 Nisan 2021 tarihinde yürürlüğe girdi. Değişikliğin ardından SGK genelge yayımlayarak, yeni uygulamaya açıklık getirdi.
HaberTürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberi'ne göre; Kanunda değişiklik yapılmadan önce, iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık izni nedeniyle geçici iş göremezlik ödeneği bağlanırken, sigortalının son 12 aydaki en son 3 aylık dönemdeki ücret ortalaması dikkate alınıyordu. Yatarak tedavilerde hesaplanan günlük ortalama prime esas kazancın (brüt ücretin) yarısı oranında, ayaktan tedavilerde ise 3’te 2’si oranında ödenek veriliyordu. İş kazası ve meslek hastalığında uygulama değişmedi, aynen devam edecek.
Ancak, 22 Nisan 2021 tarihinden sonra hastalık ve analık izni nedeniyle düzenlenen raporlara istinaden verilen geçici iş göremezlik ödeneği, son üç ay yerine 12 aylık dönemdeki ortalama ücret üzerinden hesaplanacak. Böylece, halk arasında “rapor parası” olarak adlandırılan geçici iş göremezlik ödeneği, bundan böyle daha az ödenecek.
SGK’nın genelgesinde, yeni uygulamanın nasıl olacağı ayrıntılı şekilde anlatıldı. Buna göre, 19 Nisan – 5 Mayıs 2021 tarihleri arasında raporlu olan kişinin son 12 ayda çalıştığı gün sayısı ve aylık kazancı şöyle:
| Aylar | Gün | Kazanç (TL) |
| 2021 Mart | 20 | 4800 |
| 2021 Şubat | 10 | 2400 |
| 2021 Ocak | 30 | 7200 |
| 2020 Aralık | 10 | 1920 |
| 2020 Kasım | 30 | 5760 |
| 2020 Ekim | 30 | 5760 |
| 2020 Eylül | 20 | 3840 |
| 2020 Ağustos | 30 | 5760 |
| 2020 Temmuz | 30 | 5760 |
| 2020 Haziran | 30 | 5760 |
| 2020 Mayıs | 10 | 1920 |
| 2020 Nisan | 30 | 5760 |
| TOPLAM | 280 | 56.640 |
Değişiklikten önce bu kişinin sadece 2021 ocak, şubat ve mart aylarındaki ücreti toplanarak çalışma gün sayısına bölünecekti. Bu şekilde yapılan hesaplamaya göre, son üç aydaki ortalama günlük kazanç 240 TL olduğu için raporlu olduğu her gün için 160 TL geçici iş göremezlik ödeneği veriliyordu.
Yasa değişince aynı kişinin ödeneği bu kez 12 aylık kazanç üzerinden hesaplanacak. 12 ayda SGK’ya bildirilen prime esas toplam kazanç tutarı 56 bin 640 TL, prim gün sayısı ise 280 gün olduğundan günlük ortalama kazanç 202,29 TL’ye gerileyecek. Günlük rapor parası olarak bunun 3’te 2’si olan 134.86 TL ödenecek. Söz konusu çalışanın günlük kaybı 25 TL, raporlu olduğu süredeki toplam kaybı ise 375 TL olacak.
SON 1 YILDA 180 GÜNDEN AZ ÇALIŞANLARIN ÖDENEĞİNE TAVAN GETİRİLDİ
Raporun düzenlendiği tarihten önceki son bir yıl içerisinde 180 günden az sigortalı çalışması olanlara hastalık ve doğum izninde ödenecek rapor parası için de sınır getirildi. Bu kişilerin prime esas kazanç tutarları ne olursa olsun, rapor parası, asgari ücretin iki katına göre hesaplanan tutarı aşamayacak.
Örneğin, bu yılın ocak – mart döneminde aylık 9600 TL, geçen yılın kasım – aralık aylarında da aylık 8500 TL prime esas kazancı bulunan bir kişi doğum iznine ayrıldığında daha önce dört ay süreyle ayda 6400 TL rapor parası alabiliyordu. Bu kişinin son bir yıldaki toplam prim günü 180’nin altında kaldığı için prime esas aylık kazancı 7155 TL (asgari ücretin iki katı) kabul edilecek. Rapor parası da bu tutarın 3’te 2’si oranında, yani 4770 TL olacak. Söz konusu kişinin aylık kaybı 1630 TL, dört aylık dönemdeki toplam kaybı da 6 bin 520 TL olacak.
ASGARİ ÜCRETLİLER ETKİLENMEYECEK
Rapor parası ödemeleriyle ilgili yapılan bu değişiklikten asgari ücretle çalışanlar etkilenmeyecek. Kanuna göre, geçici iş göremezlik ödenekleri, ödemenin yapıldığı yıldaki asgari ücret üzerinden hesaplanan tutarın altında olamıyor. Bu nedenle, son 3 ay yerine son 12 aylık ortalama kazancın dikkate alınması, asgari ücretlilerin rapor parasını değiştirmeyecek. Ancak, asgari ücretin üzerinde gelir elde eden herkes bu değişiklikten etkilenecek.
TEK HEKİMDEN BİR YILDA 40 GÜNDEN FAZLA RAPOR ALINAMAZ
Ayaktan tedavilerde, hizmet akdiyle çalıştırılan (4/a’lı) sigortalıya tek hekim raporu ile bir defada en çok 10 gün istirahat verilebilir. İstirahat sonrasında kontrol muayenesi raporda belirtilmiş ise toplam süre 20 günü geçmemek şartıyla uzatılabilir. Yirmi günü aşan istirahat raporlarını ancak sağlık kurulları verebilir.
Sağlık kurulunun ilk vereceği istirahat süresi tedavi tarihinden başlamak üzere 6 ayı geçemez. Tedaviye devam edilmesi hâlinde sağlık kurulu raporu ile bu süre uzatılır.
Eski adıyla SSK (4/a) veya BAĞ-KUR(4/b) kapsamında çalışanlara bir takvim yılı içinde tek hekim tarafından ayaktan tedavilerde verilecek rapor sürelerinin toplamı 40 günü geçemez. İstirahat süresinin 40 günü aşması durumunda raporun sağlık kurullarınca düzenlenmesi gerekir.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yetkilendirilen işyeri hekimleri ise bir kerede en fazla 2 günlük rapor verebilir.
ÖZEL MUAYENEHANE HEKİMİ RAPOR DÜZENLEYEMEZ
SGK’nın iş göremezlik ödeneği verebilmesi için istirahat raporlarının SGK ile sözleşmesi olsun veya olmasın hastanelerde çalışmakta olan hekimler veya sağlık kurullarınca düzenlenmesi gerekiyor.
Herhangi bir sağlık tesisine bağlı olmadan özel muayenehanesi olan hekimler tarafından düzenlenen raporlara istinaden geçici iş göremezlik ödeneği verilmiyor. Bu nedenle, özel muayenehane hekimleri tarafından istirahati uygun görülen kişilerin SGK ile sözleşmeli veya sözleşmesiz sağlık kuruluşlarından rapor almaları zorunlu.
EMEKLİ İŞÇİLERE HASTALIKTA RAPOR PARASI ÖDENMEZ
Emekli aylığı almakta iken sosyal güvenlik destek primine tabi olarak bir işte çalışanlar, sadece iş kazası ve meslek hastalığı durumunda iş göremezlik ödeneği alabilirler. Hastalandıklarında veya doğum iznine ayrıldıklarında rapor parası alamazlar.
BORCU BULUNAN BAĞ-KUR’LUYA RAPOR PARASI YOK
SGK’ya borcu bulunan BAĞ-KUR’lular, hastalandıklarında veya doğum iznine ayrıldıklarında rapor parası alamıyorlar. Bazı durumlarda prim borcunu yapılandırmış ve yapılandırılan borcun taksitlerini ödeyenler çeşitli haklardan yararlanabiliyorlar. Ancak, SGK’ya olan borçlarını yapılandırmış olsalar bile, borcun tamamı ödeninceye kadar rapor parasından yararlanamıyorlar.