Kurumlarda genelde denetime, disipline ve yönetime, seçime giren gurupların kendi üyeleri arasından aday gösterilmekte ve denetim kurulu, kendisinin de dahil olduğu, seçimi kazanan aynı gurubun yönetim kurulu üyeleri ile birlikte göreve başlamaktadır.
Halbuki;
1- Denetimin temel amacı, var olanı olduğu gibi ortaya koyup, olması gerekenle karşılaştırmaktır.
2- Bu niteliğiyle denetim, standartlara ve yasalara uygunluk arayışı olarak da tanımlanabilir.
3- Klasik yaklaşımda, denetimin birincil işlevi, hata ve yolsuzlukların önlenmesi olarak değerlendirilirken.
4- Günümüzde denetimden beklentiler daha da artmış, yönetimin, dürüst yönetim, şefaflık, hesap verebilirlik, verimlilik, adillik,sorumluluk kavramlarına ne derece uyduğunun tespiti de, denetimin ilgi alanına girmiştir.
5- Konumuza dönersek, seçimlerde denetim kurulunun yönetim ve disiplin kurulları ile birlikte, aynı listeden aday gösterilmesinin isabetli olup olmadığını ancak, denetim kurularının tabi olduğu çağdaş ve genel kabul görmüş ilkelerine göre belirleyebiliriz. Bu ilkeler ise aşağıdaki gibidir.
5.1- Kurumsal Bağımsızlık: Yönetim ve disiplin kurulu tüzel kişiliğin sadece birer organı iken, denetim kurulu hem organı, hem de genel kurulun temsilcisi ve vekilidir. (Gücünü yönetim kurulundan ya da kendi gurubundan değil, doğrudan genel kuruldan alan denetim kurulunun genel kurulu olağanüstü toplantıya çağırma yetkisi buna örnektir.)
5.2- Resmi Yetki: Demetim kurullarının, çalışma esaslarını belirleyen, yönetimin üzerine düşen ödevleri de tanımlayan bir yönetmeliği olmalıdır.
5.3- Sınırsız Erişim: Aidat ödeyen üyelerinin objektif ve denetime elverişli bilgiye erişimini sağlama uğruna, tarafsız ve etkin bir denetim için, her tür bilgi ve belgeye kolayca sınırsız erişimi sağlanmalıdır.
5.4- Yeterli Fon: Denetim faaliyetleri için gerekli ve yeterli fon, mekan ve donanım sağlanmalıdır.
5.5- Güçlü Liderlik:Denetim, istihtam edeceği yardımcı kişilerin yetkinliğini bizzat tayin etmeli, bu konu yönetimin etkisine kapalı olmalıdır.
5.6- Tarafsız Personel: Denetim, faaliyetlerini, tarafsız, yansız, yönetimden beklentisiz ve çıkarsız sürdürmelidir.
5.7- Yetkin ve Becerikli personel: Denetim kurulları görevlerinin gerektirdiği yetkinliğe sahip olmalıdır.
6- Uzun zamandır kaleme almak istediğim yukarıdaki kısa tespitlerden sonra, kurumsal yapılarda aynı gurup üyeleri arasından birlikte seçilen yönetim ile denetim kurulu üyelerinin yaratabileceği muhtemel komplikasyonları sıralamak isterim.
6.1- Denetim kurulu adaylarının yönetim adayları ile aynı listede olması, yukarıdaki genel kabul gören ilkelere ters sonuçlar doğuracağı gibi, bu durum, seçimi kazanan ancak etkin şekilde denetlenemeyen yönetimi, genel kurul karşısında, haksız ithamlarla savunmasız bir konuma da düşürür. Zira, kontrolsüz güç güç değildir.
6.2- Bir metafor ile örneklemek gerekirse, yönetim bir araçtaki gaz pedalı ise, denetim de o aracın frenidir. Orta ölçekli bir kobiden daha büyük bir nakti varlığa ve sonu gelmeyen aidat kaynağına sahip sahip bir kurumun yönetim faaliyetlerinin dengelenmesi ancak yönetimden bağımsız bir denetimle mümkündür. (checks and balances sistemi)
6.3- Seçime giren yönetimin seçim broşüründe ne yazdığı, önemli olsa da, en önemli husus değildir. Önemli olan üyelerinin ödentileri ile oluşan kaynakların, yönetim tarafından kurumun üyeleri yararına ve hangi temel ihtiyaçlar için kullanılacağıdır.
6.4- Temel ihtiyaçların neler olduğu ise ancak, genel kurul adına yönetimi denetleyecek olan, tüzel kişiliğin organı olması bir yana, genel kurulu da temsil eden, (yönetimden tamamen bağımsız) denetim kurulu ile sağlanan işbirliği ve mutabakatla mümkündür.
6.5- Aksi taktirde, denetim kurulunun, yönetim kurulundan bağımsızlığı sağlanamadığı sürece, (teşbihte hata aranmaz) "bozacınınşahidi şıracı" misali, geçmişten gelen bu müzmin bir yapı sürüp gider, Zira, yanlış, yapıla gelmekle kıdem kazanmaz, ancak müzminleşir. (İstanbul Barosunda, 07.10.2010 tarihine kadar denetim kurulunun bir odası, masası, hatta bir bilgisayarı ve yazıcısı bile yoktu.)
7- "Rubiconu geçme” konusuna gelince;
Bu ifade, M.Ö.49 yılında Rubikon nehrini geçerek, Romaya giren Julius Caesar'ın eyleminden kaynaklı, "geri dönüşü olmayan noktadan ileri gitme" anlamına gelen ve günümüzde de kullanılan bir özdeyiştir.
7.-Gerçekten de, birlikte seçildiği yönetimi denetlemeye kalkışan denetim kurulu üyelerinin, arkadaşlarından oluşan yönetimi etkin şekilde denetleyebilmesini beklemek, çok fazla iyimser bir yaklaşım olacaktır. Ancak, bu tespitimiz kimseyi doğrudan töhmet altına sokma maksadı da taşımamaktadır. Sadece şunu belirtip geçelim ki, etkin ve yetkin denetim, yönetimleri gereksiz ve haksız ithamlardan da koruyacaktır.
7.2- Buna karşılık, yönetim ile aynı gurup içerisinden seçilen denetçi, yönetim gibi, kendi gurubunun üyesi, diğer gurupların ise yabancısıdır. Bu kişinin yönetimi denetleme yönündeki her teşebbüsünün ilk getirisi, muhtemelen kendisine "mobing" olarak dönecek, sonuçta, diğer gurup üyelerinden çok daha fazla, kendi gurubuna yabancılaştırılmış olacaktır.
7.3- Kendi gurup üyeleri içinden aday gösterdiği denetimi etkisiz hale getiren bir yönetim ise, görev süresince muhtemelen, rubikonu sık sık geçmiş olmasından kaynaklı kaygılarından kurtulacak, Rubikonu bir çok kez geçen böyle bir muktedirin ise iktidarda kalmak için kendince pek çok haklı sebebi olacaktır. (Bu tespitlerim siyasi partiler için de, dernekler için de, vakıflar için de, hatta barolar için de aynen geçerlidir.)
8- Bu açıklamalar ışığında temennim, hiç olmazsa bundan sonraki seçimlerde, denetim kurulu adayları ile yönetim kurulu adaylarının farklı gurup üyelerinden oluşacak şekilde seçilmesi konusunda genel kurula önerilerde bulunulması, ya da daha iyi bir yöntem bulununcaya kadar, denetim görevinin, seçimde ikinci gelen gurubun denetim kurulu adaylarına bırakılmasıdır.
8-Son söz; Gelecek seçimlerde, ait olduğu guruptan ve yönetim kurulundan bağımsız, genel kurul adına seçime girecek nitelikte, etkin ve yetkin denetim kurul listelerinin oluşturulması, kurumda "katma değerler" yaratma amacı ile seçimlere giren, hesap verebilen, rubikonu geçmek zorunda kalmayan, kendisinden sonra gelecek yönetici adaylarına da ayakbağı olmayan yeni yönetimlerin işbaşına gelmesi umudu ile, önümüzdeki seçim sürecinde meslektaşlarıma başarılar dilerim..18.10.2022 Saygılarımla....
Avukat Sami AKDAĞ
