GENEL OLARAK
Trafik Para Cezaları, trafik kurallarına uymaktan imtina eden sürücüler hakkında uygulanan idari para cezalarını ifade etmektedir. Trafik kuralları, trafiğin daha güvenli bir şekilde ve aksamadan işleyebilmesi amacıyla uyulması gereken kurallar olup, bunun için gerekli denetimler; trafik polislerinin belli noktalarda denetimde bulunması, araçların mobese ve radar cihazları ile kontrol edilmesi şeklinde uygulanmaktadır. Denetlemeler neticesinde kurallara uymayan sürücüler hakkında trafik para cezası kesilmektedir.
HAKKIMDA KESİLMİŞ OLAN TRAFİK PARA CEZASINI NASIL ÖĞRENEBİLİRİM?
Trafik cezalarının tarafınıza niçin ve ne zaman kesildiğini öğrenmek başvuru süresi ve süreci için önem arz etmektedir. Trafik cezaları, gıyapta (yokluğunda) ve yüz yüze (tefhim) olmak üzere iki şekilde kesilmektedir.
Yüz yüze kesilen trafik cezaları için öğrenme tarihi cezanın kesildiği tarih olmakla birlikte gıyapta kesilen trafik cezalarını ilgililer, tebliğ yolu ile öğrenebileceği gibi E-Devlet sitesinde Trafik Para Cezası Sorgulama bölümünden veya EGM (Emniyet Genel Müdürlüğü), PTT ve GİB(Gelir İdaresi Başkanlığı) web sitelerinden öğrenilebilmektedir.
TRAFİK PARA CEZASI KARARINA KARŞI BAŞVURUYU NEREYE YAPMALIYIM? BAŞVURU SÜRESİ KAÇ GÜN ?
Trafik para cezaları 5326 sayılı Kabahatler Kanunu kapsamında yer almakta olup, bu kanunun 27. maddesine ve Karayolları Trafik Kanunu Hükümleri Gereğince Uygulanan İdari Para Cezalarının Tahsilinde Ve Takibinde Uygulanacak Usul Ve Esaslar İle Kullanılacak Alındılar, Tutanaklar Ve Defterler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 16. maddesine göre hakkında trafik para cezası işlemi uygulanan kişi 15 gün (dikkat: iş günü değil) içerisinde cezanın uygulandığı yerde bulunan Sulh Ceza Hakimliğine başvurulmaktadır. 15 günlük süre içerisinde mücbir sebepten dolayı başvurulmadığı ve sürenin kaçırıldığı durumlarda, mücbir sebep halinin ortadan kalktığı andan itibaren en geç 7 gün içerisinde başvuruda bulunulabilir.
Trafik para cezaları aynı zamanda seyahat halinde iken yani ikamet adresinin bulunduğu şehirden farklı bir şehirde yazılmış ise yetkili başvuru mercii, kişinin ikamet adresinde yer alan Sulh Ceza Hakimliğine değil, trafik ihlalinin yapıldığı yer Sulh Ceza Hakimliğine yapılmalıdır. Son olarak başvurunun yetkili Sulh Ceza hakimliğine muhabere kanalıyla herhangi bir adliyeden yapılabileceği unutulmamalıdır.
15 GÜNLÜK SÜRENİN BAŞLANGIÇ TARİHİ, ÖNEMİ VE USULÜ NEDİR ?
Trafik para cezalarına karşı süresinde başvuru yapılmaması halinde verilen cezalar kesinleşir. Dolayısıyla hakkında ceza işlemi uygulanan kişi kesilen cezayı ödemek durumunda kalabilir.
Yüzyüze (tefhim) kesilen cezaların 15 günlük başvuru süresi cezanın kesildiği günden sonra başlamaktadır. Diğer hallerde ise; örneğin, E-Devlet internet sitesi üzerinden (yani gıyabında kesilen) öğrenilen ya da plakaya yazılan trafik cezalarına karşı yapılacak başvuru öğrenme tarihinden itibaren değil, tebliğ tarihinden itibaren başlamaktadır.
Söz konusu tebliğler, hakkında trafik cezası uygulanan kişiye 10 iş günü içinde tebliğ edilmelidir. 10 iş günü içinde tebliğ edilmediği takdirde bu durum başvuru sebebi yapılabilir.
TRAFİK PARA CEZASINI ÖDEDİKTEN SONRA BAŞVURUDA BULUNABİLİR MİYİM?
5326 sayılı Kabahatler Kanunun 17/6. maddesine göre, idari para cezasına karşı başvuruda bulunmadan hakkında tahakkuk edilen cezayı ödeyen kişiden, cezanın toplam dörtte üçü tahsil edilir. Yani trafik para cezasının %75’lik kısmı ödenmiş olur. Kişinin maddi durumu el verdiği müddetçe trafik para cezasına karşı başvurmadan önce ödemesi %25’lik indirim açısında önemlidir. Zira cezanın ödenmesi, cezaya başvuru hakkını ortadan kaldırmaz. Tek şart, başvurunun her halükarda öğrenme ya da tebliğ tarihinden itibaren 15 günlük süre içerisinde yapılmış olmasıdır.
Hem trafik para cezasının ödenmesi hem de bu ceza açısında başvuru kanun yoluna giden kişi için sonuç daha hesaplıdır. Zira %25’lik bir indirimin yanında kişiyi gecikme zammı, gecikme cezası, gecikme faizi gibi ek ödemelerden kurtarır. Şayet ceza ödendikten sonra yapılan itirazdan olumlu sonuç alınır ise, yatırılan bedel Vergi Dairesi kanalıyla iade edilir.
TRAFİK PARA CEZASI İLE BİRLİKTE ARACIN TRAFİKTEN MEN EDİLMESİ YA DA EHLİYETİMİN (SÜRÜCÜ BELGESİ) GEÇİCİ OLARAK GERİ ALINMASI KARARLARINA KARŞI İTİRAZI NEREYE YAPMALIYIM?
İTİRAZ SÜRESİ KAÇ GÜN?
Hatalı sürücüler, trafik para cezasıyla birlikte aynı zamanda aracın da trafikten men edilmesine kararıyla karşı karşıya kalabilirler. Aracın trafikten men edilmesine ilişkin bir karar verilmiş ise, yetkili mahkeme Sulh Ceza Hakimliği değil, kararı veren trafik polis biriminin bulunduğu yerin İdare Mahkemesidir. İdare Mahkemesi, hem trafik para cezasının hem de trafikten men kararının iptali açısından yetkili mahkemedir. İdari yaptırıma karşı iptal davası açma süresi kararın tebliğinden itibaren 15 gün değil, 60 gündür. Dolayısıyla ilgililer trafik para cezası ile birlikte aracın trafikten men edilmesi kararı karşısında, trafik para cezası için Sulh Ceza Hakimliğine, trafikten men kararı için İdare Mahkemesine başvuruda bulunmaları hatalı olacaktır.
Sürücü Belgesinin (Ehliyet) sürücüden geri alınması hali (örn:2918 sayılı KTK) yer alan idari bir yaptırım kararı olabileceği gibi yasanın öngördüğü diğer haller (örn; suç aracı olarak kullanma) neticesinde mahkemeler tarafından da verilmektedir.
Pratikte sık görüldüğü üzere; sürücülerin alkolmetreye üflememeleri halinde 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun m.48/9 kapsamında hem trafik para cezası verilmekte hem de Sürücü Belgesinin (Ehliyet) sürücüden 2 yıl süre ile geri alınması kararı verilmektedir.
Bu kararda yer alan sürücü belgesinin sürücüden alınması idari yaptırımına karşı başvuru ise, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 112. maddesinde yer alan özel düzenleme nedeniyle, tıpkı sadece trafik para cezası verilen idari yaptırımlar gibi 15 günlük süre içerisinde Sulh Ceza Hakimliklerine yapılmalıdır.
Diğer hallerde mahkemeler tarafından ehliyetin geri alınması kararı verilmesi durumunda ise mahkeme kararlarına yapılacak itiraz prosedürlerine göre itiraz edilmelidir. Yani bu halde Sulh Ceza Hakimliğine başvuruda bulunulamaz.
HANGİ DURUMLARDA TRAFİK PARA CEZASINA VE EHLİYETİN (SÜRÜCÜ BELGESİ) GEÇİCİ OLARAK GERİ ALINMASI KARARINA BAŞVURU YAPILABİLİR?
-Kesilen trafik cezasıyla ilgili yasada itiraz edilebileceği düzenlendiği durumlarda,
-Radar uyarı levhasının olmadığı noktalarda herhangi bir hız cezası kesilmişse,
-Tebliğ edilen evraklarda yalnıza ceza tespit tutanağının olduğu, ihlali gösterir nitelikte fotoğraf ve benzeri delilin olmadığı hallerde,
-Yazılan cezanın 10 gün içerisinde tebliğ edilmemiş olması,
-Yeterli otopark alanı bulunmayan Belediye bölgesinde getirilen park yasağı uygulaması hallerinde park için trafik cezası kesildiğinde,
-Kişinin pandemi (covid-19) nedeniyle alkolmetreye üflemek yerine hastaneden kan tahlili alma teklifine karşın trafik para cezası ile ehliyetin geçici olarak geri alınması durumunda
Kişi, trafik para cezasına itiraz edilebilir.
TRAFİK PARA CEZASINA KARŞI BAŞVURU DİLEKÇESİ NASIL OLMALI?
GEREKLİ BELGELER NELER?
Kişiye kesilen trafik para cezasına (ile ehliyetin geri alınması kararına) başvuru dilekçesi yetkili Sulh Ceza Mahkemesine hitap edilerek yazılmalıdır. Şayet trafik para cezası seyahat halinde kesilmişse yetkili Sulh Ceza Hakimliğine gönderilmek üzere kişinin ikamet adresinde bulunan Sulh Ceza Hakimliğine hitap ederek başlık atılmalıdır. Dilekçe içeriğinde ise başvuruda bulunan kişinin Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, adı ve soyadı gibi açık kimlik bilgileri gösterilmelidir. Daha sonra hangi cezaya karşı ve başvuru sebepleri ile birlikte ayrıntılı olarak ifade edilmelidir. Dilekçe sonunda ise ad ve soyad yazılıp imza atıldıktan sonra dilekçe tamamlanmalıdır. Dava dilekçesinin iki nüsha olması gerektiğine dikkat edilmesi gerekir.
Başvuru sebepleri yazılan dilekçe ekinde ise, trafik cezasını anlaşılır kılacak diğer belgelerin fotokopisi eklenmelidir. Bu fotokopiler; kesilen trafik cezasının karar tutanağı, tebligat evrakı, trafik cezası kesilen araca ait ruhsat, ehliyet, kimlik ve eğer trafik para cezası ödenmiş ise ödemeye ait dekont belgesidir.
Başvuru dilekçesi ile yukarıda yazılı ek belgeler ile birlikte süresi içerisinde yetkili Sulh Ceza Hakimliğine başvurulur. Sulh Ceza Hâkimliği başvuruyu dosya üzerinden inceleme yaparak sonuçlandırmaktadır. Dolayısıyla gerekli görülmediği takdirde duruşma yapılmamaktadır. Bu sebeple dilekçenin özenli ve ayrıntılı şekilde kaleme alınması son derece önemlidir.
Sulh Ceza Hakimliğince, dosya üzerinden veya duruşmalı olarak yapılan inceleme neticesinde başvuruya konu idari para cezası ( ve ehliyetin geri alınması) kararını kaldırabileceği (olumlu) gibi reddetme (olumsuz) durumu da ihtimal dahilindedir. Sulh Ceza Hâkimliği başvuru hakkındaki olumlu ya da olumsuz kararını tebligat yoluyla ilgiliye gönderir.
SULH CEZA HAKİMLİĞİ KARARININ NİTELİĞİ NEDİR? KESİNLEŞEN KARARA KARŞI NE YAPILABİLİR?
Türk hukukunda kural olarak, hukuk ve ceza yargılamaları adli yargı içerisinde, idari yaptırım gerektiren eylem, işlem ile idari uyuşmazlıklar ise idari yargıda çözümlenmektedir. Ancak bu ayrıma uymayan düzenlemeler mevcut olup, bunlarda bir tanesi idari işleme konu tanzim edilen trafik para cezasına karşı adli yargıda yer alan Sulh Ceza Hakimliklerinin başvuru merci olmasıdır.
Özellikle ceza gerektirmeyen ve Kabahatler Kanunu bağlamında kabahat teşkil eden fiiller bağlamında açıkça idari yargı yolu görevli kılınmamışsa, bu kanunun 27, 28 ve 29. maddelerine göre yapılacak başvuru Sulh Ceza Hakimliğine, hakimliğin kararına karşı yapılacak itiraz ise Ceza Muhakemeleri kanunu bağlamında görevli mahkemelere yapılmalıdır.
Trafik para cezasının yanında aracın trafikten men edilmesi idari yaptırımı söz konusu ise, her iki idari yaptırım için 60 günlük süre içerisinde idari yargı yolunda iptal davası açılmalıdır.
Trafik para cezası ile birlikte ehliyetin sürücüden geri alınması idari yaptırımı verilmiş ise, her ikisi için Sulh Ceza Mahkemesine başvuru yapılır. Başvurunun neticesinde olumlu (idari yaptırımların iptali) ya da olumsuz( başvurunun reddi) kararlarından biri verilebilir.
Şayet başvuru neticesinde sulh ceza mahkemesi red kararı verirse; Kabahatler Kanunu m.28/10’a göre idari para cezası yaptırımı kesinleşir. Bu durumda kararda idari para cezasına ilişkin kesinleşen kısım açısından olağan kanun yolları tüketildiğinden dolayı bu aşamadan itibaren ancak olağanüstü kanun yolu olan Karar Düzeltme Yoluna gidilebilmektedir.
Oysa ehliyetin geri alınması kararı sulh ceza hakimliğinin reddi kararı ile hemen kesinleşmez. Ehliyetin geri alınması yaptırımına karşı yapılan başvurunun reddi kararına tebliğden itibaren 7 gün içinde Ceza Muhakemeleri Kanunu bağlamında itiraz yoluna gidilmelidir.
Sulh Ceza Hakimliklerinin; hem trafik para cezasına hem de ehliyetin geri alınması yaptırımlarına karşı yapılan başvurulara, kesin olmak üzere red yönünde karar verildikleri takdirde, bu idari yaptırımın haksız ve hukuka aykırı olduğunu düşünen kişiler; reddedilen ve kesinleşen başvuruya karşı olağanüstü kanun yolu olan karar düzeltme yoluna ve Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru yoluna başvurmaları gerekmektedir.
Pratikte seyahat özgürlüğünün ve adil yargılanma hakkının bir unsuru olan Gerekçeli Karar hakkının ihlaline ilişkin bireysel başvuruların yapıldığı görülmektedir.
TEŞEKKÜRLER...
Av. Mustafa SİNCAR
KAYNAKÇA
(İLGİLİ MEVZUAT, YÜKSEK MAHKEME KARARLARI VE DERGİSİ)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
1-) 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu
2-) 5326 sayılı Kabahatler Kanunu
3-) Karayolları Trafik Kanunu Hükümleri Gereğince Uygulanan İdari Para Cezalarının Tahsilinde Ve Takibinde Uygulanacak Usul Ve Esaslar İle Kullanılacak Alındılar, Tutanaklar Ve Defterler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
4-) Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru, 12.01.2021 Tarih, 2018/2796 Esas
5-) Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru, 27.02.2020 Tarih, 2017/16903 Esas
6-) Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru, 30.12.2014 Tarih, 2013/3672 Esas
7-) Yargıtay 19. CD., 23.06.2021 Tarih, 2021/7500 Esas, 2021/7148 Kararı
8-) Yargıtay 19. CD., 05.02.2020 Tarih, 2018/7747 Esas, 2020/969 Kararı
9-) Yargıtay 19. CD., 05/02/2020 Tarih, 2018/6829 Esas, 2020/973 Kararı
10-) Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi - Yıl 7, Sayı 14, Aralık 2019, s. 25 - 66