6111 SAYILI YASA’YA GÖRE, İŞLETMEDE MEVCUT KAYITLARDA YER ALMAYAN, KAYITLARDA YER ALAN İŞLETMEDE OLMAYAN EMTİA, DEMİRBAŞ VE KASA MEVCUDU VE ORTAKLAR CARİ HESAPLARI İÇİN BU KANUN GEREĞİNCE YAPILACAK MUHASEBE KAYITLARI
 
 
Yazar:MustafaTEKE*
Yaklaşım / Nisan 2011 / Sayı: 220
 
I- GİRİŞ
Uluslararası finans piyasalarında başlayan ve tüm sektörleri etkisi altına alan küresel ekonomik kriz, ülkemizde de dış talebin düşmesine bağlı olarak ekonomik daralmaya neden olmuştur.
Sağlam makro ekonomik temelleri ve kriz sürecinde aldığı önlemler sayesinde, Türkiye ekonomisi Dünya’dan pozitif yönde ayrışarak hızlı bir toparlanma sürecine girmiş, 2010 yılında da bu süreç devam etmiştir. Bununla birlikte, dış talebin düşmesi ve buna bağlı mal ve hizmet satış gelirlerindeki azalma, kredi teminindeki güçlükler işletmelerin üretim kapasitelerini tam olarak kullanamamalarına ve buna bağlı olarak nakit dengelerinin bozulmasına neden olmuş ve bazı işletmelerin kamuya yönelik yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde gecikmelere sebebiyet vermiştir.
Yaşanan bu süreçten olumsuz etkilenen işletmelerin kamuya olan borçlarına uygulanan ek mali müeyyideler de borç tutarlarını artırmış, icra takibine maruz kalan borçlulara mevcut yasal düzenlemeler ile sağlanmaya çalışılan ödeme imkanları da bu borçların tasfiyesinde yeterli olamamıştır.
Kamuya olan borçların enflasyon oranında endekslenmek suretiyle ödenmesi, kamu ile olan mali ilişkinin belli bir plan dâhilinde çözümlenmesi suretiyle faaliyetlere devam edilmesine imkan verilmesi yönünde talepler artmıştır.
Ekonomik kalkınmanın sürdürülebilir şekilde devamlılığını temin etmek, yatırım ortamını iyileştirmek, özel sektörün kamuya olan borç yükünü azaltmak, maliye ve para politikalarının daha etkin şekilde kullanılmasını sağlamak amaçlarıyla 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması Hakkında Kanun çıkarılmıştır.
 
II- İŞLETMEDE MEVCUT OLDUĞU HALDE KAYITLARDA GÖZÜKMEYEN EMTİA, DEMİRBAŞ VE MAKİNELERİN DURUMU
Kanun’un 10. maddesine göre;
1- Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri (adi, kolektif ve adi komandit şirketler dahil), işletmelerinde mevcut olduğu halde kayıtlarında yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşları kendilerince veya bağlı oldukları meslek kuruluşunca tespit edilecek rayiç bedel ile Kanun’un yayımlandığı tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna kadar bir envanter listesi ile vergi dairelerine bildirmek suretiyle defterlerine kaydedebilirler. Bildirime dahil edilen kıymetler için amortisman ayrılmaz.
2- Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler, birinci fıkra hükümleri uyarınca aktiflerine kaydettikleri emtia için ayrı, makine, teçhizat ve demirbaşlar içinayrı olmak üzere özel karşılık hesabı açarlar. Emtia için ayrılan karşılık, ortaklaraveya işletmenin tasfiye edilmesi halinde sermayenin unsuru sayılır ve vergilendirilmez. Makine, teçhizat ve demirbaşlar envantere kaydedilir ve ayrılan karşılık birikmiş amortisman addolunur. İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler ise söz konusu emtiayı defterlerinin gider kısmına satın alınan mal olarak kaydederler.
3- Birinci fıkra uyarınca beyan edilen; genel orana tabi makine, teçhizat, demirbaş ve emtiaların bedeli üzerinden % 10 oranı, indirimli orana tabi diğer makine, teçhizat, demirbaş ve emtiaların bedeli üzerinden tabi olduğu oranların yarısı esas alınarak katma değer vergisi hesaplanır ve ayrı bir beyanname ile sorumlu sıfatıyla beyan edilerek, beyanname verme süresi içinde ödenir. Makine, teçhizat ve demirbaşlar üzerinden ödenen bu vergi hesaplanan katma değer vergisinden indirilemez. Emtia üzerinden ödenen vergi genel esaslara göre indirilir. Bu emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlar için 3065 sayılı Kanun’un 9. maddesinin 2 numaralı fıkrası hükmü uygulanmaz.
4- Bu madde kapsamında bildirilen kıymetlerin satılması halinde satış bedeli, bunların deftere kaydedilen değerinden düşük olamaz.
5- Özel tüketim vergisi konusuna giren malları bu madde kapsamında beyan eden ve alış belgelerini ibraz edemeyen mükelleflerin bu malların beyan tarihindeki miktarı ve emsal bedeli üzerinden geçerli olan özel tüketim vergisini bu maddenin 3 numaralı fıkrasında belirtilen beyanname verme süresi içinde ayrı bir beyanname ile beyan ederek aynı süre içinde ödemeleri halinde bu mallar bakımından 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 4. maddesinin 3 numaralı fıkrası hükmü uygulanmaz. Bu şekilde beyan edilerek ödenen özel tüketim vergisi için vergi cezası kesilmez.
6- Bu madde hükmünün uygulanmasına ilişkin olarak geçmişe yönelik vergi cezası uygulanmaz.
 
III- KAYITLARDA YER ALDIĞI HALDE İŞLETMEDE BULUNMAYAN EMTİA, KASA MEVCUDU VE ORTAKLARDAN ALACAKLARIN DURUMU
Kanun’un 11. maddesine göre;
1- Kayıtlarda yer aldığı halde işletmede bulunmayan mallar hakkında aşağıdaki hükümler uygulanır.
a) Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri (adi, kolektif ve adi komandit şirketler dahil), kayıtlarında yer aldığı halde işletmelerinde mevcut olmayan emtialarını, Kanun’un yayımlandığı tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna kadar, aynı nev'iden emtialara ilişkin cari yıl kayıtlarına göre tespit edilen gayrisafi kâr oranını dikkate alarak fatura düzenlemek ve her türlü vergisel yükümlülüklerini yerine getirmek suretiyle kayıt ve beyanlarına intikal ettirebilirler. Gayrisafi kâr oranının cari yıl kayıtlarına göre tespit edilemediği hallerde, mükellefin bağlı olduğu meslek odalarının belirleyeceği oranlar esas alınır.
b) Bu fıkra hükmünün uygulanmasına ilişkin olarak geçmişe yönelik vergi cezası ve gecikme faizi uygulanmaz.
2- Kayıtlarda yer aldığı halde işletmede bulunmayan kasa mevcudu ve ortaklardan alacaklar hakkında aşağıdaki hükümler uygulanır.
a) Bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükellefleri, 31.12.2010 tarihi itibarıyla düzenleyecekleri bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutları ve işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarlarını Kanun’un yayımlandığı tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna kadar vergi dairelerine beyan etmek suretiyle kayıtlarını düzeltebilirler.
b) (a) bendi kapsamında beyan edilen tutarlar üzerinden % 3 oranında hesaplanan vergi, beyanname verme süresi içinde ödenir.
c) Bu fıkra kapsamında ödenen vergiler, gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilmez, beyan edilen tutarlar ve ödenen vergiler, kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilmez. Bu fıkra uyarınca beyan edilen tutarlar nedeniyle ilave bir tarhiyat yapılmaz.
3- Maliye Bakanlığı, bu maddenin uygulanması ile ilgili olarak yılı içerisinde ödenmesi gereken vergilerin ödeme sürelerinde değişiklik yapmaya, 213 sayılı Kanun hükümlerine göre bildirimde bulunma zorunluluğu getirmeye ve uygulamaya ilişkin diğer usul ve esasları belirlemeye yetkilidir.

 

IV- İŞLEMLERİN TABLO ÜZERİNDE GÖSTERİLMESİ
 
STOK
TÜRÜ
İŞLETMEDE
KAYITLARDA
KAYDI
ALINACAK
DEĞER
SORUMLU
SIFATIYLA ÖDENECEK KDV
KDV
İNDİRİMİ
BEYAN VE ÖDEME
ZAMANI
Emtia
Mevcut
Yok
Rayiç
bedel
%10
İndirimli oranda ise yarısı
Yapılır
31 Mayıs 2011 tarihine kadar bir envanter listesi ile bildirilir ve vergi aynı sürede ödenir.
Makine teçhizat demirbaş
Mevcut
Yok
Rayiç
bedel
%10
İndirimli oranda ise yarısı
İndirim konusu yapılmaz
“
Emtia
Yok
Var
Maliyet + kâr
Emtianın tabi olduğu oranda KDV hesaplanır.
 
İlgili dönem beyannamesine dahil edilir.
Kasa veya
Net
ortaklar cari
hesabı
Yok
Var
-
%3
-
31 Mayıs 2011 tarihine kadar beyan edilir ve aynı sürede ödenir.
 
V- UYGULAMALAR
Emtia için; genel orana tabi olanlarda % 10, indirimli olanlarda %50’si 2 No.lu katma değer vergisi beyannamesiyle beyan edilerek ödenmesi gerekir. Diğer yandan indirilecek katma değer vergisi olarak indirilecek (Rayiç bedel mükellef ya da meslek odası tarafından tespit edilebilecek).
Örnek-1: İşletmede 100.000 TL tutarında %18 oranında KDV’ye tabi emtia mevcut ama kayıtlarda gözükmüyorsa;
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
153 TİCARİ MALLAR
100.000
 
191 İNDİRİLECEK KDV
10.000
 
       525 KAYDA ALIN. EMTİA KARŞILIĞI
100.000
       360 ÖD. VERGİ VE FONLAR
10.000
(6111 sayılı Kanun’un 10. maddesi)
 
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
Örnek-2: 1. örnekteki emtia 120.000 TL + % 18 KDV ile peşin satılmışsa;
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
102 BANKALAR
141.600
 
       600 YURT İÇİ SATIŞLAR
120.000
       391 HESAPLANAN KDV
21.600
Mal satımı.
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
621 SAT. TİC. MAL. MALİYETİ
100.000
 
       153 TİCARİ MALLAR
100.000
Satılan malların maliyeti.
 
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
Örnek-3: İşletmede 50.000 TL tutarında % 8 KDV oranına tabi emtia mevcut ama kayıtlarda gözükmüyorsa;
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
153 TİCARİ MALLAR
50.000
 
191 İNDİRİLECEK KDV
2.000
 
       525 KAYDA ALIN. EMTİA KARŞILIĞI
50.000
       360 ÖD. VERGİ VE FONLAR
2.000
(6111 sayılı Kanun’un 10. maddesi)
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
Teçhizat, demirbaş için KDV indirim konusu yapılamaz. Gider yazılabilir, amortisman ayrılmaz.
Örnek-4: İşletmede 2.000 TL bir bilgisayar mevcut ama kayıtlarda gözükmüyorsa;
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
255 DEMİRBAŞLAR
2.000
 
689 DİĞ. OL.DIŞI GİD. VE ZAR.
200
 
       526 DEMİRBAŞ MAKİNE VE
              TEÇHİZAT KARŞILIK HESABI
2.000
       360 ÖDEN. VERGİ VE FONLAR
200
(6111 sayılı Kanun’un 10. maddesi)
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
Yasa’ya göre demirbaş ve emtia için ayrı ayrı karşılık hesabı açılması yer almakta olup, demirbaş, makine ve teçhizatlar için ayrılacak karşılık amortisman kabul edilecektir.
Örnek-5: Kayıtlarda 50.000 TL olarak gözüken ticari malların işletmede mevcut olmadığı anlaşılmıştır. Emtianın KDV oranı %18. Aynı neviden emtianın gayri safi kar oranı %20’dir.
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
 
689 DİĞ. OL.DIŞI GİD. VE ZAR.
70.800
 
 
       600 YURT İÇİ SATIŞLAR
60.000
 
       391 HESAPLANAN KDV
10.800
 
6111 sayılı Kanun’un 11/1. maddesi)
 
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
 
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
621 SAT. TİC. MALL. MALİYETİ
50.000
 
 
       153 TİCARİ MALLAR
50.000
 
Satılan malların maliyeti.
 
 
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
 
950 K.K.E.GİDERLER
70.800
 
 
       951 K.K.E.GİDERLER KARŞILIĞI
70.800
 
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
 
Bu kayıtta yer alan 689 hesap yerine gerçek duruma uygun olması halinde diğer hesaplardan, kasa, çek, senet vs. kullanılabilir. Örneğin, kayıtsız yapılan satış karşılığında senet alınmışsa;
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
121 ALACAK SENETLERİ
70.800
 
       600 YURT İÇİ SATIŞLAR
60.000
       391 HESAPLANAN KDV
10.800
6111 sayılı Kanun’un 11/1. maddesi
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
Bu faturanın alıcı kısmına “Muhtelif Alıcılar (6111 sayılı Kanun’un 11/1. maddesine göre düzenlenmiştir)” ibaresi yazılması gerekmekte.
Fiktif Kasa için: (Kasada olmayan para)
Bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükellefleri, fiktif kasa mevcudunu veya ortaklardan olan net alacak tutarını %3 vergi ödeyerek kayıtlarına alabileceklerdir. Ödenen vergi gider yazılamayacaktır.
Örnek-6: 31.12.2010 tarihi itibariyle bilançoda 60.000 TL olarak gözüken kasa hesabı gerçekte 20.000 TL ise;
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
689 DİĞ. OL.DIŞI GİD. VE ZAR.
41.200
 
       100 KASA
40.000
       360 ÖDENECEK VERGİ VE FON.
1.200
(6111 sayılı Kanun’un 11/2. maddesi)
Kasa hesabının 60.000TL’den 20.000 TL’ye indirilmesi.
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
950 K.K.E.GİDERLER
41.200
 
       951 K.K.E.G.KARŞILIĞI
41.200
6111 sayılı Kanun’un 11/2. maddesi
 
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
Net ortaklar cari hesabı için:
Örnek-7: 31.12.2010 tarihi itibariyle kayıtlarda 100.000 TL ortaklardan alacaklar gözükmekte, ancak gerçekte böyle bir durum söz konusu değildir.
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
689 DİĞ. OL.DIŞI GİD. VE ZAR.
103.000
 
       131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR
100.000
       360 ÖDENECEK VERGİ VE FON.
3.000
6111 sayılı Kanun’un 11/2. maddesi
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
950 K.K.E.GİDERLER
103.000
 
       951 K.K.E.G.KARŞILIĞI
103.000
6111 sayılı Kanun’un 11/2. maddesi
 
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
Örnek-8: 31.12.2010 tarihi itibariyle işletme ortaklara 100.000 TL borçlu, 150.000 TL alacaklı kayıtlarda gözükmekte ancak böyle bir durum söz konusu değilse;
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
331 ORTAKLARA BORÇLAR
100.000
 
689 DİĞ. OL.DIŞI GİD. VE ZAR.
51.500
 
       131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR
150.000
       360 ÖDENECEK VERGİ VE FON.
1.500
6111 sayılı Kanun’un 11/2. maddesi
Ortaklar cari hesaplarının düzeltilmesi.
–––––––––––––––––/––––––––––––––––
 
*          Ahievran Üniversitesi, MYO, Öğretim Görevlisi, YMM