Evliliğin nisbi butlanı, eşler arasındaki evliliğin kurucu unsurlarının şeklen yerine getirilmiş ve bir evlilik ilişkisi kurulmuş olmasına rağmen, kurulan bu evliliğin kanunda düzenlenen birtakım şartları taşıması sebebiyle batıl olmasıdır.
Nisbi butlanla batıl olan bir evlilik, evliliğin kurucu unsurlarının şeklen yerine getirilmiş olması sebebiyle geçerlidir. Bu kapsamda nisbi butlan halinde evlilik, açılacak davada nisbi butlan kararının kesinleşmesine kadar geçerli bir evliliğin bütün sonuçlarını doğurur.
1. Nisbi Butlan Sebepleri Nelerdir?
Medeni Kanun’da nisbi butlan sebepleri sınırlı sayıda belirtilmiştir. Bu kapsamda şu kişiler evliliğin nisbi butlanı sebebiyle iptalini isteyebilir:
- Evlenme sırasında geçici bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun olanlar,
- Evlenmeyi hiç istemediği veya evlendiği kişiyle evlenmeyi düşünmediği hâlde yanılarak evlenmeye razı olanlar,
- Eşinde bulunmaması onunla birlikte yaşamayı kendisi için çekilmez bir duruma sokacak derecede önemli bir nitelikte yanılarak evlenenler,
- Eşinin namus ve onuru hakkında doğrudan doğruya onun tarafından veya onun bilgisi altında bir başkası tarafından aldatılarak evlenmeye razı olanlar,
- Davacının veya altsoyunun sağlığı için ağır tehlike oluşturan bir hastalık kendisinden gizlenenler,
- Kendisinin veya yakınlarından birinin hayatı, sağlığı veya namus ve onuruna yönelik pek yakın ve ağır bir tehlike ile korkutularak evlenmeye razı edilenler.
2. Kimler Nisbi Butlan Davası Açabilir?
Kural olarak nisbi butlan davasını sadece eşler açabilir. Nisbi butlan davalarında, mutlak butlan davalarından farklı olarak Cumhuriyet savcısının veya ilgili olan herkesin evliliğin iptali için dava açma hakkı bulunmamaktadır.
İstisnai olarak ise küçük veya kısıtlıların yasal temsilcisi, izni olmadan yapılan evlenmenin iptalini dava edebilir. Ancak yasal temsilcisinin iznini almadan evlenen küçük veya kısıtlılar sonradan on sekiz yaşını doldurmak suretiyle ergin olur veya kısıtlı olmaktan çıkarsa evlenmenin iptaline karar verilemez.
Evlenmenin nisbi butlanını dava etme hakkı mirasçılara geçmez. Ancak, mirasçılar açılmış olan davayı sürdürebilirler. Mirasçıların, açılmış olan evliliğin butlanı davasını sürdürmeleri sonrasında sağ kalan eşin iyi niyetli olmadığını ve evliliğin nisbi butlanını ispat etmesi gerekir. Bu hususlar ispat edilirse sağ kalan eş, yasal mirasçı olamayacağı gibi daha önce yapılmış olan ölüme bağlı tasarruflarla kendisine sağlanan hakları da kaybeder.
3. Nisbi Butlan Davası Açma Hakkı, Hangi Durumlarda Ortadan Kalkar?
Nisbi butlan davalarında hak düşürücü sürenin düzenlendiği MK 152 gereğince iptal davası açma hakkı, iptal sebebinin öğrenildiği veya korkunun etkisinin ortadan kalktığı tarihten başlayarak altı ay ve herhâlde evlenmenin üzerinden beş yıl geçmekle düşer.
Medeni Kanun’da butlan kararı verilemeyeceği haller de düzenlenmiştir. Nitekim MK 154 gereğince kadının bekleme süresi bitmeden evlenmesi, evlenmenin butlanını gerektirmez. Yine benzer şekilde MK 155 gereğince evlilik, evlendirmeye yetkili memur önünde yapılmışsa kanunun diğer şekil kurallarına uyulmaması sebebiyle evliliğin butlanına karar verilemez.
4. Nisbi Butlan Kararının Sonuçları Nelerdir?
Nisbi mutlan ile batıl olan evlilik, mahkeme kararı ile iptal edilinceye kadar geçerli bir evliliğin bütün hüküm ve sonuçlarını doğurur. Nisbi butlan kararının kesinleştiği tarihten itibaren ise taraflar arasındaki evlilik birliği sona erer. Evliliğin nisbi butlan nedeniyle iptaline karar verilmesinin sonuçları ise şunlardır:
- Evlilik birliği içerisinde doğan çocuklar, anne ve baba iyiniyetli olmasalar bile evlilik içinde doğmuş sayılırlar.
- Evlilik içerisinde doğan çocuklar bakımından boşanmaya ilişkin hükümler uygulanır. Bu kapsamda nisbi butlan sebebiyle evliliğin iptaline karar verilmesi halinde evlilik birliği içerisinde dünyaya gelen çocuklar bakımından velayet, şahsi ilişki, nafaka gibi konularda boşanmaya ilişkin hükümler çerçevesinde karar verilecektir.
- Evlenmenin butlanına karar verilirse, evlenirken iyiniyetli bulunan eş bu evlenme ile kazanmış olduğu kişisel durumunu korur. Bu kapsamda eşlerden biri nisbi butlan ile batıl olan bir evliliğe dayanarak vatandaşlık hakkı kazanmış veya ergin olmuşsa, kazanmış olduğu bu kişisel durumları koruyabilmesi için iyiniyetli olması gerekir. Aksi durumda bu kişisel hakların korunması mümkün değildir.
- Eşler arasındaki mal rejiminin tasfiyesi, tazminat, nafaka ve soyadı hakkında boşanmaya ilişkin hükümler uygulanır. Bu kapsamda evliliğin nisbi butlan ile iptaline karar verilmesi sonrasında eşlerden birinin diğerinden maddi tazminat, manevi tazminat, tedbir nafakası, iştirak nafakası ve yoksulluk nafakası talep edebilmesi mümkündür. Yine benzer şekilde nisbi butlan ile iptaline karar verilinceye kadar evlilik geçerli bir evliliğin tüm sonuçlarını doğuracağı için eşlerin mal rejiminin tasfiyesinden kaynaklanan taleplerde bulunması da mümkündür. Soyadı konusunda da boşanmaya ilişkin hükümler, kıyas yolu ile uygulanır.
5. Nisbi Butlan Davalarında Hangi Mahkemeler Görevli ve Yetkilidir?
Butlan davalarında yetki ve yargılama usulünü düzenleyen MK 160 gereğince evlenmenin butlanına ilişkin davalarda yetki bakımından boşanmaya ilişkin hükümler uygulanır. Bu kapsamda nisbi butlan davalarında görevli mahkeme, aile mahkemesidir. Aile mahkemesinin bulunmadığı yerlerde ise bu davalar aile mahkemesi sıfatıyla asliye hukuk mahkemesinde açılır.
Nisbi butlan davalarında yetkili mahkeme ise boşanma ve ayrılık davalarında olduğu gibi eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir. Ancak bu yetki kuralı kesin nitelikte değildir. Bu sebeple açılan nisbi butlan davasının yetkili mahkemede açılmadığı durumlarda yetki itirazının, cevap dilekçesi ile birlikte ilk itiraz olarak yapılması gerekmektedir. Aksi durumda dava yetkisiz mahkemede açılmış olsa bile, davanın açıldığı mahkeme artık yetkili olacaktır.
Ayrıca nisbi butlan davalarında yargılama usulü bakımından boşanmaya ilişkin hükümlerin uygulanacağı MK 160 çerçevesinde düzenlendiği için yazılı yargılama usulü uygulanır. Evliliğin nisbi butlanına ilişkin davalarda da mahkeme, boşanma davasında olduğu gibi yargılama süresince özellikle eşlerin barınmasına, geçimine, eşlerin mallarının yönetimine ve çocukların bakım ve korunmasına ilişkin geçici önlemleri kendiliğinden alır.
Sağlıklı Günler
Avukat Yaşar ÖKSÜZ
0212 708 42 44
https://www.milliyet.com.tr/pembenar/avukat-yasar-oksuz/evliligin-nisbi-butlani-nedir-6204252
