Açık cezaevi, ceza miktarının azlığı veya belli bir kısmının kapalı cezaevinde infaz edilmiş olması halinde, iyi halli hükümlünün toplumla yeniden bağ kurması ve üretim faaliyetine katılması için tasarlanmış cezaevi olarak tanımlanmaktadır. Açık cezaevinin içinde çeşitli meslek ve sanatları hükümlüye öğretmeye yarayan iş atölyeleri vardır. Hükümlü, belli bir süre sonra belli aralıklarla dışarıya çıkıp ailesiyle vakit geçirebilmektedir. Firara karşı güvenlik önlemleri sıkı olmayan açık cezaevine geçiş şartları bir yönetmelikle düzenlenmiştir.

Açık Cezaevine Geçiş Şartları

Açık cezaevine geçiş şartları, açık cezaevine ayrılma yönetmeliği ile düzenlenmiştir. Yönetmelikle kimlerin kapalı cezaevine girmeden doğrudan açık cezaevine geçiş hakkı olduğu, kimlerin kapalı cezaevinden açık cezaevine ayrılmahakkına sahip olduğu ve açık cezaevine geçiş hakkı olmayan hükümlülerin kimler olduğu ifade edilmiştir.

Doğrudan açık cezaevine geçiş hakkından kasıt, mahkumun kapalı cezaevine hiç girmeden aldığı cezanın miktarı veya niteliği nedeniyle doğrudan açık cezaevine konularak cezasının infaz edilmesidir. Doğrudan açık cezaevine geçiş hakkı bulunun hükümlüler şunlardır:

  • Kasıtlı suçlardan üç yıl veya daha az hapis cezasına mahkum olan hükümlüler doğrudan açık cezaevine geçiş hakkına sahiptir. Örneğin, adam yaralama, dolandırıcılık, hürriyeti tahdit, mala zarar verme, tehdit gibi suçlarda mahkumun aldığı cezanın 3 yıl veya altında olması halinde doğrudan açık cezaevine geçiş hakkına sahiptir.

  • Cezaları yüksek güvenlikli cezaevlerinde veya kapalı cezaevlerinin yüksek güvenlikli kısımlarında infaz edilen hükümlüler, toplam cezalarının 1/3'ünü bu cezaevlerinde "iyi halli" olarak geçirip koşullu salıverilmelerine 3 yıl veya daha az süre kalınca açık cezaevine geçiş hakkını kazanabilirler.

  • Taksirli suçlarda ise beş yıl veya altında bir cezaya mahkum olan hükümlüler doğrudan açık cezaevine geçiş hakkına sahiptir. Örneğin, ölümlü trafik kazası veya iş kazası nedeniyle 5 yıl veya altında ceza alanlar doğrudan açık cezaevine geçiş hakkına sahiptir.

  • Hükümlü hakkında adli para cezası verildiği halde bu adli para cezası ödenmediği için hapis cezasına çevrilmişse bu ceza da doğrudan açık cezaevinde infaz edilir.

  • İcra-İflas Kanunu'nda düzenlenen icra-iflas suçları nedeniyle tazyik hapsine mahkum edilenler de doğrudan açık cezaevine geçiş hakkına sahiptir.

  • Ceza miktarı ne olursa olsun, örgütlü suçlar, örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar ve cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlarda doğrudan açık cezaevine geçiş hakkı yoktur. Örneğin, cinsel taciz suçundan 2 yıl ceza alan bir kişi ceza miktarı düşük olsa bile doğrudan açık cezaevine geçemez. Bu suçlardan hükümlü olan kişiler, kapalı cezaevine alındıktan sonra aşağıda yazdığımız diğer koşulları sağladığında açık cezaevine geçecektir.

Kapalı cezaevinden açık cezaevine geçiş şartları 22.02.2017 tarihli yönetmelikle şu şekilde değiştirilmiştir:

  • Cezalarının toplamı 10 yıldan az olan hükümlüler, cezalarının sadece 1 ayını kapalı cezaevinde geçirmek, “iyi halli” olmak ve koşullu salıverilme süresine 7 yıl veya daha az kalması kaydıyla açık cezaevine ayrılma hakkına sahiptirler.

  • Cezalarının toplamı 10 yıl veya yukarı olan hükümlüler ise, toplam cezalarının 1/10’unu (onda birini) herhangi bir cezaevinde geçirmek, “iyi halli” olmak ve koşullu salıverme süresine 7 yıl veya daha az kalması şartıyla açık cezaevine ayrılma hakkına sahiptir.

Yukarıda açıkladığımız iki genel kuralı yerine getiren hükümlüler bazı suçlar açısından aşağıdaki şartları da yerine getirmelidir:

  • Müebbet hapis cezasına mahkum olan hükümlü, koşullu salıverilmesine 5 yıl veya daha az bir zaman kaldığında açık cezaevine ayrılma hakkına sahiptir. Örneğin, adam öldürme suçundan müebbet hapis cezası almış kişi koşullu salıverilmesine 5 yıl kala açık cezaevine ayrılma hakkı kazanır.

  • Cezasını yüksek güvenlik cezaevinde (örneğin, F Tipi Cezaevi) veya kapalı cezaevinin yüksek güvenlikli bölümlerinde (Örneğin, T tipinin yüksek güvenlikli bölümünde) geçiren hükümlünün açık cezaevine ayrılma hakkı kazanması için cezasının 1/3’ünün bu cezaevlerinde “iyi halli” infaz edilmiş olması ve koşullu salıverme süresine 3 yıl veya daha az bir süre kalması gerekir.

  • Nitelikli hırsızlık (TCK m.142, yağma (TCK m.148-149), uyuşturucu alım-satımı (TCK m.188), uyuşturucu madde kullanılmasını kolaylaştırma (TCK m.190) gibi suçlardan mahkum olan hükümlüler, koşullu salıverilmelerine 5 yıl veya daha az süre kalması halinde açık cezaevine ayrılma hakkı kazanır. Ancak, nitelikli hırsızlık ve yağma suçları 671 sayılı KHK kapsamında kaldığından, bu suçlar açısından suçun işlendiği tarihe göre iki farklı uygulama yapılacaktır.

    • Örneğin; nitelikli hırsızlık ve yağma suçlarından 9 yıl ceza alan bir şahsın açık cezaevine geçebilmesi için 01.07.2016 tarihinden önce işlenen suçlarda 1 ay kapalı cezaevinde kalması gerekir. Bu suçların 01.07.2016 tarihinden sonra işlenmesi halinde ise, 9 yıl ceza alan bir hükümlünün açık cezaevine geçiş için 1 yıl kapalı cezaevinde kalması gerekir. Çünkü, 671 sayılı KHK'ye göre 01.07.2016 tarihinden önce işlenen nitelikli hırsızlık ve yağma suçlarında cezanın infaz oranı 1/2; 01.07.2016 tarihinden sonra işlenen bu suçlarda cezanın infaz oranı 2/3'tür.

    • Uyuşturucu madde ticareti veya uyuşturucu madde kullanılmasını kolaylaştırma suçlarından; 7,5 yıl veya daha az hapis cezası alan bir mahkum, sadece 1 ay kapalı cezaevinde kalarak açık cezaevine geçer. Bu suçlardan 8 yıl hapis cezası alanlar 4 ay; 9 yıl hapis cezası alanlar 1 yıl kapalı cezaevinde kaldıktan sonra açık cezaevine geçer.

  • (TCK md.102), (TCK md.103), eşe karşı işlenen kasten öldürme veya kasten yaralama veya eziyet suçlarından (TCK 82/1-d, 86/3-a ve 96/2-b maddeleri) mahkum olanlar, adli suçlu olan yabancı uyruklular koşullu salıverilme tarihlerine 3 yıl kala açık ceza infaz kurumuna geçebilirler. açık cezaevine geçiş konusunda istisnai suçlardan değildir. Cinsel taciz suçu işleyenler öncelikle kapalı cezaevine alınacak, iyi halli oldukları ve diğer suçlada da geçerli olan genel şartları sağladıkları tespit edildikten sonra cinsel suçlarda aranan koşullu salıverilmesine 3 yıl kalma şartı cinsel taciz suçunda aranmayacaktır.

  • Yürürlükten kaldırılan 4422 Sayılı Çıkar Amaçlı Suç Örgütleri ile Mücadele Kanunu'nun 14. maddesi gereği etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanan hükümlüler, koşullu salıverilmelerine 2 yıldan daha az süre kalması halinde açık cezaevine ayrılma hakkını kazanır.

  • Örgütlü tüm suçlardan; suç işlemek amacıyla örgüt kurma ve yönetme, örgüt üyeliği suçu, örgüte yardım etme suçu, örgüt adına suç işleme vb. gibi suçlardan mahkum olanlar örgütten ayrıldıkları idare ve gözlem kurulu kararıyla tespit edildiği takdirde koşullu salıverilme tarihine bir yıldan az süre kalmak şartıyla açık cezaevine geçeme hakkı kazanırlar.

  • Birden fazla cezası infaz edilen hükümlü hakkında cezaların toplanması kararı alındığında, açık kuruma ayrılmada esas alınacak suç, koşullu salıverilme tarihine en az sürenin arandığı suçtur. Örneğin, aynı hükümlü ile ilgili kasten adam yaralama suçu nedeniyle 2 yıl, hırsızlık suçu nedeniyle 2 yıl olarak verilen cezalar hakkında toplama kararı alındığında, açık cezaevine geçiş hakkı için ölçü alınacak suç vasfı kasten yaralama suçu değil, hırsızlık suçudur. Görüldüğü üzere birden fazla cezaların toplanması kararı, hükümlünün açık cezaevine geçiş koşullarını zorlaştırmaktadır.

Çocuk cezaevinde cezası kesinleşerek hükümlü olarak çocuk eğitimevine gönderilen hükümlülerden, eğitimine devam etmeyenler 18 yaşını bitirdiklerinde, eğitimine devam edenler 21 yaşını bitirdiklerinde suç türüne bakılmaksızın ve olan ğitime devam etmeyenler on sekiz yaşını bitirdiklerinde, eğitime devam edenler ise yirmi bir yaşını bitirdiklerinde suç türüne ve cezaevinde kaldığı süreye bakılmaksızın açık cezaevine gönderilir. Açık cezaevine geçen çocukların 18 yaşını doldurmadan önce işlediği diğer suçların cezaları da ne zaman kesinleşirse kesinleşsin açık cezaevinde infaz edilir.

07.09.2016 tarihli ve 29824 sayılı yönetmelik değişikliğiyle, 01.07.2016 tarihinden önce işlenen ve 671 sayılı KHK infaz rejimi kapsamında kalan suçlar açısından ayrı bir ceza infaz oranı uygulandığından, 671 sayılı KHK kapsamında kalan suçlarda açık cezaevine geçiş sistemi farklıdır (Açık Ceza İnfaz Kurumuna Ayrılma Yönetmeliği Geçici Md.1).

Buna göre, bu suçlarda açık cezaevine geçiş ve cezanın 1/10'unu kapalı cezaevinde geçirme şartı şu şekilde uygulanacaktır

  • 01.07.2016 tarihinden önce işlenip de 671 sayılı KHK'nin infaz rejimi kapsamında olan suçlardan 5 yıldan az ceza alanlar, en fazla 3 gün içinde 'iyi halli' olduğu tespit edilince açık cezaevine geçiş hakkını kazanır ve diğer koşulları varsa derhal denetimli serbestlik uygulamasından yararlanır.

  • 01.07.2016 tarihinden önce işlenip de 671 sayılı KHK'nin infaz rejimi kapsamında olan suçlardan 5 yıl ve üstü ile 10 yıldan az ceza alanlar, açık cezaevine geçiş için mutlaka 1 ay kapalı cezaevinde geçirmek zorundadırlar.

  • 01.07.2016 tarihinden önce işlenip de 671 sayılı KHK'nin infaz rejimi kapsamında olan suçlardan 10 yıl veya daha fazla ceza alan mahkumlar açık cezaevine geçebilmek için cezalarının 1/10'unu kapalı cezaevinde geçirmek ve koşullu salıverilmeye ilişkin diğer istisnaları (örneğin, hırsızlık, yağma veya uyuşturucu madde ticareti suçlarında açık cezaevine geçiş için koşullu salıverilmeye 5 yıl kalması şartı gibi) yerine getirmek zorundadır.

Hükümlünün kapalı cezaevinde geçirmesi gereken süre hesaplanırken tutuklulukta geçirdiği süreler de kapalı cezaevinde geçmesi gereken süreye dahil edilir.

  • (TCK md.102),

  • (TCK md.103),

  • Eşe karşı işlenen kasten adam öldürme veya kasten adam yaralama veya eziyet suçlarından (TCK 82/1-d, 86/3-a ve 96/2-b maddeleri) mahkum olanlar,

  • Cezaları yüksek güvenlikli kapalı kurumlar veya diğer kapalı kurumların yüksek güvenlikli bölümlerinde infaz edilenlerden toplam cezalarının üçte birini bu kurumlarda iyi hâlli olarak geçiren ve koşullu salıverilme tarihine üç yıl veya daha az süre kalanlar,

01.07.2016 tarihinden sonra işlenip de hükmedilen ceza miktarı nedeniyle yukarıda açıkladığımız şartlarla doğrudan açık cezaevine geçiş imkanı olmayan hükümlüler belli bir süre kapalı cezaevinde kaldıktan sonra açık cezaevine geçerler. 01.07.2016 tarihinden sonra işlenen aşağıdaki suçlarda açık cezaevine geçiş için; toplam cezaları 10 yıldan az olan mahkumlar 1 ay, toplam cezaları 10 yıldan fazla olan mahkumlar cezalarının 1/10'unu kapalı cezaevinde geçirmek ve her iki halde koşullu salıverilme süresine ilişkin istisnaları yerine getirmek kaydıyla açık cezaevine geçebilirler:

Yönetmelik, bazı suçlar ve cezalar açısından açık cezaevine geçiş uygulamasını yasaklamıştır. Bu suç tipleriyle veya cezalarla mahkum olanların açık cezaevine ayrılma hakkı mevcut değildir.

  • Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum olanlar, açık cezaevine geçiş hakkına sahip değildirler. Örneğin, nitelikli adam öldürme suçundan ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası olan mahkumların, açık cezaevine ayrılma hakkı yoktur.

  • Haklarında ikinci defa "Tekerrür" hükümleri uygulanan mahkumlar, açık cezaevine ayrılma hakkını kaybetmektedir.

  • Haklarında iyi hal kararı verilse bile, 5275 sayılı Kanunun 44 üncü maddesinde sayılan eylemlerden dolayı toplam beş ve daha fazla hücreye koyma cezası alıp, son hücreye koyma cezasının kaldırılması üzerinden bir yıl geçmemiş olanlar açık cezaevine geçiş yapamazlar.

  • Siyasi suçlardan dolayı mahkum olanlar açık cezaevine geçiş hakkına sahip değildirler.

  • Mahkum cezaevinden koşullu salıverildikten sonra herhangi bir nedenle hakkındaki koşullu salıverilme kararı geri alınırsa, geri alınan cezalarının tamamını kapalı cezaevinde geçirmek zorundadır.

  • İcra-iflas kanunu dışında verilen tazyik hapsi, disiplin veya zorlama hapislerinin tamamı kapalı cezaevinde infaz edilir.

  • Kapalı cezaevinde hükümlü olarak tutulduğu sırada başka bir suçtan tutuklanan mahkumlar, diğer suçtan tutukluluk halleri bitene kadar açık cezaevine ayrılma hakkını kullanamazlar.

  • Açık cezaevindeki çalışma koşullarına uyum sağlayamayacakları idare ve gözlem kurulu kararıyla tespit edilenler açık cezaevine ayrılma hakkını kullanmazlar. İdare ve gözlem kurulu kararına bir ceza avukatı vasıtasıyla itiraz edilebilir.

Kapalı cezaevinde bulunan hükümlü açık cezaevine geçmek istediğini yazılı bir dilekçeyle bildirdiği takdirde açık cezaevine geçiş işlemleri başlatılır. Talep olmadan idare kendiliğinden mahkumu açık cezaevine göndermez. Mahkumun açık cezaevine geçme talebi idare tarafından değerlendirilerek açık cezaevine ayrılma şartlarını taşıdığı anlaşıldığı takdirde, idare ve gözlem kurulu, mahkum hakkında açık cezaevine ayrılma kararı verir. Hükümlü böylece cezasının denetimli serbestlikle tahliyesine kadar geçecek süresini açık cezaevinde geçirir.

Kapalı cezaevindeyken firar suçu (hükümlü veya tutuklunun cezaevinden kaçması suçu) işleyenler, firar suçu işlemeden önce kesinleşen cezalarını tahliye olana kadar kapalı cezaevinde geçirmek zorundadır (Açık Cezaevine Ayrılma Yönetmeliği md. 8/2-c).

Açık cezaevindeyken firar suçu işleyen hükümlü, "iyi halli" statüsünü kaybeder. Firar suçu işleyip koşullu salıverilme hükümlerinden yararlanmak isteyen hükümlü iyi hali yeniden kazanmalıdır. Hükümlünün, iyi hali yeniden kazanılabilmesi için firar suçu nedeniyle verilen disiplin cezasının infaz edilmesi ve infazın üzerinden 1 yıl süre geçmesi gerekir (5275 sayılı Ceza İnfaz Kanunu md. 48/4-f).

Açık cezaevinden firar suçu nedeniyle verilen disiplin cezasının üzerinden 1 yıl geçtikten sonra, cezaevi disiplin kurulu hükümlü hakkında "iyi hal" kararı verebilir. İyi hal kararı ile birlikte hükümlü koşullu salıverilme ve açık cezaevine geçiş hakkını hakkını yeniden kazanır.

Açık cezaevindeyken firar suçu işleyen hükümlü, kapalı cezaevine iade edilir. Açık cezaevindeyken firar suçu işlediği için kapalı cezaevine gönderilen hükümlünün tekrar açık cezaevine geçiş hakkı elde edebilmesi için şu şartlar gereklidir:

  • a-) Firar Suçu Nedeniyle Disiplin Cezasının İnfazı: Hükümlü firar suçu işlediği için hakkında 11 günden 20 güne hücreye koyma cezası uygulanır. Açık cezaevine geçebilmesi için hükümlü hakkında verilen hücreye koyma cezası infaz edilmelidir.

  • b-) Disiplin Cezasının Kaldırılması ve "İyi Halli Hükümlü" Statüsünün Yeniden Kazanılması: Hükümlü, açık cezaevindeyken işlediği firar suçu nedeniyle verilen hücreye koyma cezasını infaz ettikten sonra disiplin cezasının kaldırılması ve "iyi halli hükümlü" statüsünü yeniden kazanmalıdır. Hükümlünün disiplin cezasının kaldırılması ve iyi halli hükümlü statüsünü yeniden kazanması için disiplin cezasının infazından itibaren 1 yıl geçmesi gerekir. Disiplin cezasının infazından itibaren 1 yıl geçtikten sonra cezaevi disiplin kurulu kararı ile hükümlünün disiplin cezası kaldırılarak, hükümlüye "iyi halli hükümlü" statüsü geri verilebilir (5257 Sayılı Ceza İnfaz Kanunu md. 48-4/f)

  • c-) Disiplin Cezası Kaldırıldıktan Sonra İdarece Firar Etmeyeceğine Kanaat Getirilmesi: Disiplin cezası kaldırılan ve iyi halli olduğu tespit edilen hükümlünün açık cezaevine çıkabilmesi için bir daha firar etmeyeceğine ilişkin bir kanaat oluşması gerekir. Hükümlünün açık cezaevinden tekrar firar edeceğine dair emraler varsa açık ceza infaz kurumuna geçmesi mümkün değildir. (Açık Cezaevine Ayrılma Yönetmeliği md. 13/2).

Açık cezaevindeyken ikinci kez firar suçu işleyen hükümlüler, firar tarihine kadar kesinleşmiş olan cezaları ile koşullu salıverilme tarihine kadar kesinleşen tüm cezalarını kapalı cezaevinde infaz ederler (Açık Cezaevine Ayrılma Yönetmeliği md. 8/2-c).

Hakkında disiplin cezası verildiği için kapalı kuruma gönderilen hükümlüler, disiplin cezasının infaz edilmesinden itibaren belli bir süre geçtikten sonra (disiplin suçunun niteliğine göre 1 ay, 3 ay, 6 ay veya 1 yıl) disiplin cezasının kaldırılmasını talep edebilirler. Cezaevi disiplin kurulu kararı ile hükümlü hakkındaki disiplin cezası kaldırılarak, hükümlüye "iyi halli hükümlü" statüsü yeniden verilir. Disiplin cezası kaldırılıp "iyi halli hükümlü" statüsüne kavuşan hükümlü açık cezaevine ayrılma hakkı kazanır (Açık Cezaevine Ayrılma Yönetmeliği md. 13/1).

694 sayılı KHK ile bazı suçlar hariç olmak üzere disiplin cezaları nedeniyle açık cezaevine geçiş için zorunlu olan bekleme süresi ve karar şartı kaldırılmıştır (694 sayılı KHK m.151). Düzenlemeye göre, 5275 sayılı İnfaz Kanunu'nun 39. ve 46. maddeleri arasında hükmedilen tüm disiplin cezaları infaz edilmiş olmak şartıyla bekleme süresi ve karar şartı kaldırılmıştır.

Aşağıdaki suçlardan hükümlü veya tutuklu olanlar 694 sayılı KHK ile getirilen disiplin cezası affından yararlanamaz:

  • 5237 sayılı TCK'nın İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde ve 220 nci maddesinde düzenlenen suçlar,

  • Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar ile bunların mülga 765 sayılı Türk Ceza Kanunundaki karşılığı olan suçlar,

  • 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar,

  • Eylem ve tutumları nedeniyle tehlikeli hâlde bulunan ve özel gözetim ve denetim altında bulundurulmaları gerekli olduğu saptananlar ile bulundukları kurumlarda düzen ve disiplini bozanlar veya iyileştirme tedbir, araç ve usûllerine ısrarla karşı koyanlar.

Açık /Kapalı Cezaevi Geçiş Şartları Yargıtay Kararları

Hükümlünün adli para cezasından çevrili hapis cezasını infaz etmekte olduğu, açık ceza infaz kurumunda bulunduğu sırada firar etmesi nedeniyle kapalı ceza infaz kurumuna iade kararı verilerek infaz hakimliğinin onayına sunulması üzerine, İzmir 1. İnfaz Hâkimliğince hükümlünün doğrudan açık ceza infaz kurumuna gönderildiği cihetle kapalı ceza infaz kurumuna iade edilemeyeceği gerekçesiyle talebin reddine karar vermiştir. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı kanun yararına bozma istemli tebliğnamesiyle İzmir 1. İnfaz Hakimliği kararının bozulmasını talep etmiştir. İncelenen dosyada aşağıdaki gibi hüküm kurulmuştur:

5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun 106/3 maddesindeki “(Değişik fıkra:18.06.2014 - 6545 s.K./81.mad) Hükümlü, tebliğ olunan ödeme emri üzerine belli süre içinde adli para cezasını ödemezse, Cumhuriyet savcısının kararı ile ödenmeyen kısma karşılık gelen gün miktarı hapis cezasına çevrilerek, hükümlünün iki saat çalışması karşılığı bir gün olmak üzere kamuya yararlı bir işte çalıştırılmasına karar verilir. Günlük çalışma süresi, en az iki saat ve en fazla sekiz saat olacak şekilde denetimli serbestlik müdürlüğünce belirlenir. Hükümlünün, hakkında hazırlanan programa ve denetimli serbestlik görevlilerinin bu kapsamdaki uyarı ve önerilerine uymaması hâlinde, çalıştığı günler hapis cezasından mahsup edilerek kalan kısmın tamamı açık ceza infaz kurumunda yerine getirilir”,

Aynı Kanunun 14/4. maddesindeki; “Açık ceza infaz kurumunda bulunan hükümlülerden kınamadan başka bir disiplin cezası alanlar kurum yönetim kurulunun kararı ile kapalı ceza infaz kurumlarına geri gönderilirler”,

Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliğinin 8. maddesindeki; “(1) Kapalı kurumlarda bulunan hükümlülerden; a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm olanlar, b) Haklarında ikinci defa tekerrür hükümleri uygulananlar, c) Haklarında iyi hâl kararı verilse bile, 5275 sayılı Kanunun 44'üncü maddesinde sayılan eylemlerden dolayı toplam üç kez hücreye koyma cezası alanlar, ç) Terör ve örgütlü suçlardan hükümlü olup, 6'ncı maddenin ikinci fıkrasının (c) ve (ç) bentleri dışında kalanlar, d) Koşullu salıverilme kararının geri alınması nedeniyle kalan cezası infaz edilmekte olanlar, e) Eğitimevleri hariç kapalı veya açık kurumlardan firar edenler, açık kurumlara ayrılamaz.”

Aynı Yönetmeliğin “Kapalıya iade" başlıklı 12/1. maddesindeki; (1) Açık kurumlarda cezası infaz edilmekte olan hükümlülerden;

a) Haklarında 5271 sayılı Kanunun 100 üncü maddesine göre tutuklama kararı verilenler,

b) Firar edenler,

c) Kınamadan başka bir disiplin cezası alıp disiplin cezası kesinleşenler,

ç) Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesi gereğince doğrudan açık kurumlara gönderilenler hariç olmak üzere; yaş, sağlık durumu, bedensel veya zihinsel yetenekleri bakımından çalışma koşullarına uyum sağlayamayacakları tespit edilenler,

d) İş temin edildiği halde çalışmayanlar veya iş düzenine uyum sağlayamayanlar,

kurum yönetim kurulu kararı ile kapalı kurumlara iade edilir ve bu karar derhâl infaz hâkimliğinin onayına sunulur. Kurum düzeni veya kişi güvenliğinin tehlike

altında olması halinde asayiş ve düzeni sağlamak için hükümlünün disiplin cezasının kesinleşmesi beklenmeden tedbiren kapalı ceza infaz kurumuna gönderilmesine kurum yönetim kurulu tarafından karar verilebilir.

(2) İnfaz edilen cezası dışında başka bir suçtan haklarında mahkûmiyet kararı verilenlerin cezaları toplandıktan sonra koşullu salıverilmelerine bu Yönetmeliğin 6'ncı maddesinde belirtilen sürelerden daha fazla kaldığı tespit edilenler ile şartları tutmadığı halde açık kuruma ayrıldığı anlaşılanlar, kurum yönetim kurulu kararı ile kapalı kuruma iade edilir.

(3) Açık kurumun bulunduğu yerde kapalı kurum bulunmaması halinde hükümlü, o il sınırları içerisindeki kapalı kuruma Bakanlıktan izin alınmadan gönderilir.

Şeklindeki düzenlemeler birlikte değerlendirildiğinde; gerek 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun 14/4. maddesinde gerekse Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliğinin 12/1-b maddesinde özellikle vurgulanan “İade Edilir” sözcüğünün “kapalı ceza infaz kurumundan, açık ceza infaz kurumuna ayrılanları kapsamına alan bir sözcük olarak kabulünün mümkün olduğu, söz konusu maddelerin ödenmeyen adli cezasından çevrilmiş hapis cezasına hükümlü olan ve yasa gereği infazına doğrudan doğruya açık ceza infaz kurumunda başlayanları da kapsadığına dair herhangi bir açıklamanın bulunmadığı, Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliğinin 8. maddesinin kapalı kurumlarda cezasını infaz etmekte olan hükümlülerle ilgili bir düzenleme olduğu, ceza hukukunda; sanık aleyhine kıyasın yasak olmasının kanunilik ilkesinin doğal sonucu olduğu gibi 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 2. maddesinin 3. fıkrasında "Kanunların suç ve ceza içeren hükümlerinin uygulanmasında kıyas yapılamaz." şeklinde ki düzenlemenin, bir anlamda hükümlünün durumunu ağırlaştırdığı konusunda kuşku bulunmadığından ceza hükmü olarak da kabul edilebilecek olan disiplin cezaları için de geçerli olacağının kabulü gerektiği anlaşılmakla;

Somut olayımızda kesinleşen ve ödenmeyen adli para cezasının hapis cezasına dönüştürülmesinden sonra doğrudan doğruya açık ceza infaz kurumunda cezasını infaz etmekte iken firar eden hükümlünün kapalı ceza infaz kurumuna gönderilebileceğine dair mevzuatta açık bir hüküm bulunmadığından hükümlünün kapalı cezaevine gönderilemeyeceğine ilişkin İzmir 1. İnfaz Hakimliği'nin kararı yerindedir (Yargıtay 1.Ceza Dairesi - Karar:2017/1454)

6352 sayılı kanunun geçici 3/2-c maddesi uyarınca adli para cezasının infazı sürecinde tazyik hapsine tabi tutulanların, cezaları doğrudan açık ceza infaz kuramlarında yerine getirilir. Bu fıkra hükümleri 31/12/2017 tarihine kadar uygulanır hükmü mevcuttur. Açık Ceza infaz kurumlarına ayrılma yönetmeliğinin 5/1-c maddesi uyarınca adli para cezası hapse çevrilenlerin cezalarının doğrudan açık kurumlarda yerine getirileceği hükmü mevcuttur. Yine aynı yönetmeliğin 6/1-a, 6/2-b maddesinde toplam cezalarının 1/5 ini kapalı kurumlarda iyi halli olarak geçiren hükümlülerin olayımızda da olduğu gibi uyuşturucu madde ticaretinden dolayı ceza alan hükümlülerin şartla tahliye tarihine 2 yıldan az süre kalması halinde kapalı kurumdan açık ceza infaz kurumlarına ayrılabileceği bildirilmiştir. Anılan Yönetmeliğin 12/2 maddesi gereğince açık ceza infaz kurumlarında cezasını infaz etmekte olan hükümlülerin başka bir suçtan dolayı haklarında mahkûmiyet kararı verilenlerin cezaları toplandıktan sonra koşullu salıverilmelerine 6. Madde de belirtilen sürelerde daha fazla kaldığı tespit edilenler kurum yönetim kurulu kararı ile kapalı kuruma iade edileceği mevcuttur.

6352 sayılı kanunun geçici 3/2-c maddesi ile açık ceza infaz kurumlarına ayrılma yönetmeliğinin 12/2 maddesinin birbirine aykırı olduğu görünüyor ise de anılan açık ceza infaz kurumlarına ayrılma yönetmeliğinin 12/2 maddesinde başka bir suçtan dolayı anılan mahkumiyet kararlarının hapis cezalarına ilişkin olup verilen adli para cezalarının ödenmemesi sebebi ile hapis cezasına çevirme olmadığı esas mahkumiyetin adli para cezası olup adli para cezasının hükümlü tarafından her zaman ödenebileceği ve adli para cezalarının infazının gerek anılan kanun hükmü gerekse açık ceza infaz kurumlarına ayrılma yönetmeliğinin 5/1-c maddesi hükmü gözetildiğinde açık ceza infaz kurumlarında çekmesi gerektiği anlaşıldığından hükümlünün kanunda sayılan şartları taşıyıp 6352 sayılı kanunun geçici 3/2-c maddesi açık ceza infaz kurumlarına ayrılma yönetmeliğinin 5/1-c, 6/1-a, 6/2-b,, 12/2 maddeleri bir bütün olarak değerlendirildiğinde hükümlünün bundan sonraki kalan cezalarının doğrudan açık ceza infaz kurumlarında infaz edilmesi gerektiği cihetle itirazın reddi yerine yazılı şekilde kabulüne karar verilmesinde isabet görülmemiştir..." denilerek, Rize Ağır Ceza Mahkemesi'nin 13.12.2013 tarihli kararının bozulması istenmiştir.

6352 sayılı kanunun geçici 3/2-c maddesi ile Açık Ceza infaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliğinin 5/1-c,, 6/1-a,, 6/2-b,, 12/2 maddeleri bir bütün olarak değerlendirildiğinde hükümlünün bundan sonraki kalan cezalarının doğrudan açık ceza infaz kurumlarında infaz edilmesi gerektiği anlaşılmıştır (Yargıtay 10.Ceza Dairesi - Karar: 2015/203).

Açık cezaevine geçiş şartları ve denetimli serbestlik yasası arasında çok sıkı bir ilişki vardır. Denetimli serbestlikten yararlanmanın ön koşulu açık cezaevine geçiş hakkının kazanılmasıdır. Bu nedenle, bir hükümlünün açık cezaevine geçiş hakkı kazanıp kazanmadığı avukatlar tarafından dikkatlice değerlendirilmelidir.

Avukat Baran Doğan Hukuk Bürosu